Ngudhal Ukara :
Kang dikarêpaké ngudhal ukara yaiku ora liya kajaba mung mrinci-mrinci utawa misah-misahaké têmbung-têmbung kang kadhapuk ana ing ukara mau.
Ngudhal ukara iku ana rong warna yaiku :
I. KAPINDÊNG MITURUT LUNGGUHING
TÊMBUNG.
II. KAPINDÊNG MITURUT JINISING
TÊMBUNG ( KANGNUNGGAL KAANAN )
--- Katrangané :
I. NGUDHAL UKARA MITURUT
LUNGGUHING TÊMBUNG :
Yaiku nggoleki sing diarani :
1. Jêjêr. = bakuning crita
2. Wasésa. = andharaning jêjêr
3. Lésan = sing nandhang wasésané
4. Katrangan = sing nêrangaké
~~ Tuladha :
1. Mau isuk Sarinêm tuku jarit ing pasar.
Sarinêm = jêjêr.
tuku = wasésa.
jarit = lésan.
ing pasar = katrangan papan.
mau isuk = katrangan wayah.
2. Suradi lagi maca koran Suara Mêrdhéka.
Suradi = jêjêr.
maca = wasésa.
koran = lésan.
Suara Mêrdhéka = katrangan lésan.
lagi = katrangan wêktu.
3. Bapak karo Ibu lagi tindak Sêmarang.
Bapak karo Ibu = jêjêr.
tindak = wasésa.
Sêmarang = katrangan papan.
lagi = katrangan wêktu.
4. Bu Guru mulang nêmbang, déné Pak Guru Basa Jawa.
Ukara ka I :
Bu Guru mulang nêmbang.
Bu Guru = jêjêr.
mulang = wasésa.
nêmbang = lésan
Ukara ka II :
Pak Guru basa Jawa.
Pak Guru = jêjêr.
basa Jawa = lésan.
Ing ukara ka II wasésané ora ana, sebab wis karakêtaké ing ukara ka I, yaiku mulang.
5. Pak Guru wis rawuh.
Pak Guru = jêjêr.
wis rawuh = wasésa, lsp.
6. Kowé aja lunga-lunga.
Kowé = jêjêr
aja = wasésa
lunga-lunga = katrangan.
7. Adhimu mangan pêcêl.
Adhimu = jèjèr
mangan = wasésa
pêcêl = lésan
II. NGUDHAL UKARA MITURUT
JINISING TÊMBUNG ( NUNGGAL
KAANAN ) :
Yaiku nggolèki sing diarani :
1. Têmbung Aran
2. Têmbung Kriya
3. Têmbung Sêsulih
4. Têmbung Wilangan
5. Têmbung Kaanan
6. Têmbung Katrangan
7. Têmbung Panguwuh
8. Têmbung Sandhangan
9. Têmbung Panggandhèng
10. Têmbung Pangarêp.
Tuladha Têmbung :
1. Têmbung Aran :
-- méja
-- buku
-- kwèni
-- lêmah
-- lsp
2. Têmbung Kriya :
-- maca
-- mangan
-- macul
-- mlaku
-- lsp
3. Têmbung Sêsulih :
-- aku
-- kowé
-- adhi
-- dhèwèké
-- lsp
4. Têmbung Wilangan :
-- akèh
-- sithik
-- têlu
-- sèkêt
-- lsp
5. Têmbung Kaanan :
-- sêpi
-- apik
-- alus
-- ala
-- lsp
6. Têmbung Katrangan :
-- wétan
-- ora
-- sida
-- ilang
-- lsp
7. Têmbung Panguwuh :
-- adhuh
-- tulung
-- horé
-- wah
-- lo
-- oh
-- lah
-- ah
-- la
-- lsp
8. Têmbung Sandhangan :
-- Sang
-- Radèn
-- Mas
-- Si
-- lsp
9. Têmbung Panggandhèng :
-- lan
-- banjur
-- wusana
-- karo
-- lsp
10. Têmbung Pangarêp :
-- ing
-- di
-- saka
-- mênyang
-- sing
-- lsp
~~ Tuladha :
1. Sarpan nggêbug asu nganggo pring.
Sarpan = têmbung aran.
nggêbug = têmbung kriya.
asu = têmbung aran.
nganggo = têmbung panggandhèng
pring = têmbung aran.
2. Bapak mundhut sarung papat ing Toko.
Bapak = têmbung aran.
mundhut = têmbung kriya.
sarung = têmbung aran.
papat = têmbung wilangan
ing = têmbung pangarêp
Toko = têmbung aran.
3. Sardi ora mlêbu, jalaran dhèwèké lara.
Sardi = têmbung aran.
ora = têmbung katrangan.
mlêbu = têmbung kriya.
jalaran = têmbung panggandhèng.
dhèwèké = têmbung sêsulih.
lara = têmbung kriya.
4. Slamêt pancèn bocah kêndêl.
Slamêt = têmbung aran.
pancèn = têmbung panggandhèng.
bocah = têmbung aran.
kêndêl = têmbung kaanan.
5. Wah Sarman sênêng nampa dhuwit.
Wah = têmbung panguwuh.
Sarman. = têmbung aran.
sênêng = têmbung kaanan.
nampa = têmbung kriya.
dhuwit = têmbung aran.
6. Lungguhé di ngalor sathithik.
Lungguh = têmbung kriya
di = têmbung pangarêp
Ngalor = têmbung aran
sathithik = têmbung katrangan.
Paramasastra Jawi rampung.
--- wjg ---
------> ana candhaké :
BAB : TULADHA WICARA
KAWÊDHAR PAWIWAHAN IX. 1.
0 comments:
Post a Comment