VIII. No. 24 PARAMASASTRA JAWI ( BAB : TÊMBUNG PAKON )

 Paramasastra Jawi 24 :

Têmbung Pakon :

--- Têmbung " pakon " yaiku : sarupaning têmbung kang mratélakaké sawijining préntah.

--- Déné têmbung Pakon bisa kabédakaké dadi rong golongan yaiku :

A. TÊMBUNG PAKON TANDUK.

B. TÊMBUNG PAKON TANGGAP.

A. TÊMBUNG PAKON TANDUK :

--- Têmbung pakon tanduk uga kapérang dadi têlung warna yaiku :

   I. TÊMBUNG PAKON TANDUK WANTAH.

  II. TÊMBUNG PAKON TANDUK " i " KRIYA.

 III. TÊMBUNG PAKON TANDUK

       " ké " KRIYA.

 --- Katrangané :

 I. TÊMBUNG PAKON TANGGAP WANTAH :

--- Yaiku, têmbung pakon kang asalé saka têmbung tanduk wantah kawuwuhan panambang  " a ".

--- Wujudé = tanduk + a, déné rimbagé diarani RIMBAG TANDUK WANTAH.

~~ Tuladha :

     1.  maca + a --------->  macaa.

     2.  mangan + a -----> mangana.

     3.  nggawa + a ------> nggawaa.

     4.  nulis + a -----------> nulisa.

     5.  nggambar + a ---> nggambara.

II. TÊMBUNG PAKON TANDUK " i " KRIYA :

--- Yaiku têmbung kang asalé saka têmbung tanduk " i " kriya, kawuwuhan panambang " ana ".

--- Wujudé = tanduk + ana, déné rimbagé diarani RIMBAG PAKON TANDUK " i " KRIYA.

~~ Tuladha = 

       1. milihi + ana ---> milihana

       2. macani + ana --> macanan

       3. nyaponi + ana --> nyaponana

       4. njupuki + ana ---> njupuk ana

       5. nggawani + ana --> nggawanana.

 III. TÊMBUNG PAKON TANDUK " ké "

       KRIYA :

--- Yaiku sarupaning têmbung kang asalé saka têmbung tanduk " ké " kriya kawuwuhan panambang " na ".

--- Wujudé = tanduk + na, déné rimbagé diarani RIMBAG PAKON TANDUK " ké " KRIYA.

~~ Tuladha :

     .1.  nulisaké + na ----------> nulisna.

      2.  nggawakaké + na ---> nggawakna.

      3.  macakaké + na ------> macakna.

      4.  nyapokaké + na -----> nyapokna, lsp.

B. TÊMBUNG PAKON TANGGAP :

--- Têmbung pakon tanggap kêna uga digawé pakon, nanging mung têmbung tanggap " ko ".

--- Têmbung pakon tanggap, bisa kapérang dadi têlung warna yaiku :

   I. PAKON TANGGAP " ko " WANTAH.

  II. PAKON TANGGAP " ko " KRIYA.

 III. PAKON TANGGAP " ko " ké KRIYA.

--- Katrangané :

  I. PAKON TANGGAP " ko " WANTAH :

--- Yaiku kang asalé saka têmbung tanggap " ko " wantah, dadiné pakon kudu diwuwuhi panambang " ên ".

--- Déné wujudé = lingga + ên.

~~ Tuladha :

     1.  kowaca ---> pakoné ---> wacanên.

     2.  kojupuk ---> pakoné ---> jupukên.

     3.  kotulis -----> pakoné ---> tulisên.

     4.  kosapu ----> pakoné ---> sapunên, lsp.

 II. PAKON TANGGAP " ko " i-KRIYA :

--- Yaiku pakon kang asalé saka têmbung tanggap " ko "i- kriya, dadiné pakon kudu kawuwuhan panambang " ana ".

--- Déné wujudé = lingga + ana.

Rimbagé diarani RIMBAG PAKON TANGGAP " ko " i-KRIYA.

~~ Tuladha :

     1.  kopilihi ------> pakoné ----> pilihana.

     2.  kosaponi ---> pakoné ---> saponana.

     3.  kojupuki ----> pakoné ---> jupukana.

     4.  kotulisi ------>  pakoné ---> tulisana.

 III. PAKON TANGGAP " ko " ké KRIYA :

--- Yaiku têmbung pakon kang asalé saka têmbung tanggap " ko " ké - kriya, dadiné pakon sarana kawuwuhan panambang " na ".

--- Déné wujudé = lingga +na.

Rimbagé diarani RIMBAG TANGGAP " ko " ké - KRIYA.

~~ Tuladha :

     1.  kobalèkaké ---> pakoné ---> balèkna.

     2.  kojupukaké ---> pakoné ---> jupukna.

     3.  kogawakaké --> pakoné ---> 

          gawakna.

     4.  kotulisaké -----> pakoné ---> tulisna, 

          lsp.

                       --- wjg ---

-------> ana candhaké : 

           BAB : TÊMBUNG SANANTA VIII. 25.