Rimbag Bawa :
--- Rimbag Bawa cacahé ana ênêm warna, yaiku :
I. BAWA KUMA.
II. BAWA KAMI.
III. BAWA KAPI
IV. BAWA KA.
V. BAWA MA
VI. BAWA HA.
I. BAWA " KUMA " :
--- Yaiku têmbung lingga kang oléh wuwuhan atêr-atêr " kuma " :
~~ Tuladha :
1. kuma + wani = kumawani ---> wani
bangêt.
2. kuma + ratu = kumratu ------> anggêpé
kaya ratu
3. kuma + lungkung = kumalungkung --->
anggêpé kaya iya-iyaa.
II. BAWA " KAMI " :
--- Yaiku têmbung lingga kang oléh
wuwuhan atêr-atêr " kami " :
~~ Tuladha :
1. kami + gila + an = kamigilan ---> gila
bangêt
2. kami + sêsêg + ên = kamisêsêgên
---> sêsêg banget
3. kami + tuwa = kamituwa --->
dianggêp tuwa.
III. BAWA " KAPI " :
--- Yaiku têmbung lingga kang oléh wuwuhan atêr-atêr " kapi " :
~~ Tuladha :
1. kapi + adrêng = kapiadrêng --->
adrêng bangêt
2. kapi + laré = kapilaré ---> sipaté
kaya laré ( bocah )
3. kapi + loyo = kapiloyo ---> sajak
loyo banget.
IV. BAWA " KA " :
--- Yaiku têmbung lingga kang oléh wuwuhan atêr-atêr " kê " :
~~ Tuladha :
1. kê + obong = kêobong = kobong.
2. kê + ulu = kêulu = kolu.
3. kê + ili = kêili = kèli.
4. kê + atut = kêatut = katut.
V. BAWA " MA " :
--- Yaiku têmbung lingga kang oléh wuwuhan sêsêlan " um " ( √um ). Déné pangêtrapé ana ing saburining aksara purwaning têmbung.
~~ Tuladha :
1. kênthus + √ um = kumênthus.
2. kaki + √ um = kumaki.
3. gandhul + √ um = gumandhul.
4. gêdhé + √ um = gumêdhé.
5. gantung + √ um = gumantung.
Pêpèngêt :
Têmbung lingga kang oléh wuwuhan sêsêlan " ing " ora ajêg panggah wujudé, kadhang-kala owah aksara purwaning wanda.
~~ Tuladha :
a ). Têmbung lingga kang purwané mawa aksara " p ", aksara " p " mau dadi ilang.
Kayata :
1. pati + √ um = mati.
2. putung + √ um = mutung.
--- Ing ngisor iki têmbung-têmbung kang aksarané " p " owah dadi aksara " k ".
1. panggang + √ um = kumanggang
2. pintêr + √ um = kumintêr
3. parut + √ um = kumarut
4. plinthi + √ um = kumlinthi
b ). Têmbung lingga kang purwané mawa aksara " w ", aksarané " w " owah dadi aksara " k ".
Kayata :
1. wasis + √ um = kumasis.
2. waras + √ um = kumaras.
3. warêg + √ um = kumarêg.
c ). Têmbung lingga kang purwané mawa aksara " b ", aksarané " b " owah dadi aksara " g ".
Kayata :
1. bobor + √ um = gumobor.
2. bagus + √ um = gumagus.
3. bantêr + √ um = gumantêr.
d ). Têmbung lingga kang purwané mawa aksara " u " aksarané " u " dadi ilang.
Kayata :
1. ulur + √ um = mulur.
2. udhun + √ um = mudhun.
3. ulung + √ um = mulung.
TÊGÊSÉ RIMBAG BAWA MA :
A. Kang ngêmu têgês pênganggêp
( rumangsa ).
Kayata :
1. Kumintêr = anggêpé kaya pintêr-
pintêra.
2. Sumugih = anggêpé kaya sugih-sugiha.
3. Gumagus = anggêpé kaya bagus-
bagusa.
4. Kumayu = anggêpé kaya uayu-ayua.
5. Gumêdhé = anggêpé kaya gêdhé-
gêdhéa.
B. Kang ngêmu têgês nêdhêng-nêdhêngé ( lagi wayahé ).
Kayata :
1. Kumêruk = lagi nêdhêng-nêdhêngé
dikêruk.
2. Kumanggang = lagi nêdhêng-nêdhêngé
dipanggang.
3. Rumujak = lagi nêdhêng-nêdhêngé
dirujak.
C. Kang ngêmu têgês nindakaké
( nglakoni ) linggané.
1. Lumaku = nindakaké laku
2. Jumangkah = nindakaké jangkah
3. Tumandang = nindakaké tandang
4. Gumandhul = nindakaké gandhul
( nggandhul ).
5. Tumoléh = nindakaké tolih ( noléh ).
D. Kang ngêmu têgês kêna ing.
1. Tumanduk. = kêtaman tanduké...
2. Tumiba. = kêtaman tibané...
3. Sumrambah = kêtaman srambahé...
4. Tumuwuh. = kêtaman tuwuhé...
E. Kang ngêmu têgês kandunungan.
1. Gumludhug = kandunungan swara
gludhug-gludhug.
2. Gumilap. = kandunungan sorot gilap
3. Kumêcêr. = kandunungan rasa kêcêr
4. Sumêlèt. = kandunungan rasa sêlèt
5. Jumêgur. = kadunungan swara jêgur.
Rimbag Bawa " ma " kagunakaké
amarga rinasa luwih ngajèni.
Tuladha :
1. Sumangga tindak " rumiyin ". Luwih aji
katimbang :
---> Sumangga tindak " riyin " utawa
" kriyin ".
2. Bapak " dumugi " dalêm jam pintên ?
Luwih aji katimbang :
---> Bapak " dugi " dalêm jam pintên ?
3. " Dhumatêng " panjênênganipun
Bapa Camat. Luwih aji katimbang :
---> " Dhatêng " panjênênganipun Bapa
Camat.
VI. BAWA " HA " :
--- Yaiku têmbung lingga kang oléh wuwuhan atêr-atêr " ha " ( a ), lan têmbung lingga kang oléh wuwuhan atêr-atêr " ma ".
~~ Tuladha :
Atêr-atêr " ha " :
1. Gêdhé-adhuwur ----> gêdhé tur dhuwur.
2. Gandhês-aluwês ---> gandhês lan luwês.
3. Abandha-abandhu --> duwé bandha lan
bandhu.
Atêr-atêr " ma " :
1. Maguru ---> golèk guru, nganggo
2. Madhukun ---> golèk dhukun, nganggo
3. Matumpa-tumpa ---> kêrêp
4. Maèwu-èwu ---> akèh bangêt
5. Mangilèn ---> ngênêr, nuju, mara
6. Mangidul ---> ngênêr, nuju, mara.
--- wjg ---
-------> ana candhaké :
BAB : RIMBAG TANDUK VIII. 9
0 comments:
Post a Comment