Rimbag Tanduk :
--- Rimbag Tanduk yaiku : têmbung lingga kang oléh wuwuhan atêr-atêr hanuswara :
am ; any ; an ; ang ( han ; hany ; ham ; hang / ꦲꦩ꧀ ; ꦲꦚ꧀ ;.ꦲꦤ꧀ ; ꦲꦁ ).
~~ Tuladha :
1. an + damu = ndamu
2. any + sapu = nyapu
3. am + maca = maca
4. ang + goréng = nggorèng, lsp.
--- Ditilik saka panambangé, rimbag tanduk bisa kapérang dadi têlung warna, yaiku :
I. TANDUK KRIYA WANTAH.
II. TANDUK " i " KRIYA utawa TANDUK " i "
III. TANDUK " ké " KRIYA utawa TANDUK " ké ".
Andharan :
I. Tanduk Kriya Wantah yaiku : têmbung tanduk kang tanpa panambang.
~~ Tuladha :
1. ndhudhuk.
2. nyukur.
3. mbalang.
4. nggawa, lsp.
II. Tanduk " i " kriya yaiku : têmbung
tanduk kang mawa panambang " i ".
~~ Tuladha :
1. ndhudhuki.
2. nyaponi.
3. mbalangi.
4. nggawani, lsp.
III. Tanduk " ké " kriya yaiku : têmbung
tanduk kang mawa panambang " aké ".
~~ Tuladha :
1. ndhudhukaké.
2. nyapokaké.
3. mbalangaké.
4. ngawakaké, lsp.
--- TÊGÊS-TÊGÊSÉ RIMBAG TANDUK :
A. Tanduk Wantah :
I. Kang ngêmu têgês namakaké :
a. njênu -----> têgêsé namakaké jenu.
b. mênthung ---> têgêsé namakaké
pênthung.
c. nggraji ---> têgêsé namakaké graji.
II. Kang ngêmu têgês nganggêp :
a. ngakang ---> nganggêp kakang.
b. mbibi -------> nganggêp bibi.
c. mbapa ----->. nganggêp bapa.
III. Kang ngêmu têgês dadi :
a. nyantrik ---> dadi cantrik.
b. mbabu ----> dadi babu.
c. mbatur ----> dadi batur.
IV. Kang ngêmu têgês nuju utawa ngênêr :
a. ngalor -----> nunu êlor.
b. minggir ---> nuju pinggir.
c. ngiwa -----> nuju kiwa, lsp.
V. Kang ngêmu têgês gawé :
a. nyambêl ---> gawé sambêl.
b. ngrujak ----> gawé rujak.
c. majik -----> gawé wajik, lsp.
VI. Kang ngêmu têgês réwa-réwa/éthok-
éthok :
a. mbisu -------> éthok-éthok bisu.
b. mbodho -----> éthok-éthok bodho.
c. mbudhêg ---> éthok-éthok budhêg.
VII. Kang ngêmu têgês kaya :
a. mucuk êri ------------> kaya pucuk êri.
b. ngombak banyu ---> kaya ombak
banyu.
c. ngêtumbar -----------> kaya tumbar,
lsp.
B. TANDUK " i " KRIYA :
I. Kang ngêmu têgês dadi :
a. ngêpalani ---> dadi kêpala.
b. mandhori ---> dadi mandhor.
c. nuwani ------> dadi têtuwané.
d. nglurahi -----> dadi lurah, lsp.
II. Kang ngêmu têgês ngêtrapaké :
a. mêdhaki -----> ngêtrapaké wêdhak.
b. nglambèni --> ngêtrapaké klambi.
c. ngêcèti -------> ngêtrapaké cèt.
III. Kang ngêmu têgês kaya :
a. mriyayèni ------> kaya priyayi.
b. ngênomi -------> kaya wong ênom.
c. mbodhoni -----> kaya wong bodho.
IV. Kang ngêmu têgês mènèhi :
a. makani ----> mènèhi pakan.
b. nyandhangi ---> mènèhi
sandhangan.
c. ngombèni -----> mènèhi ombèn-
ombèn.
V. Kang ngêmu têgês njalari/nyêbabaké :
a. matuki ------> njalari watuk.
b. nggatêli ----> njalari gatêl.
c. mêdèni -----> njalari wêdi.
d. nglarani ---> njalari lara, lsp.
VI. Kang ngêmu têgês ngundhaki :
a. ngandêli -----> ngundhaki dadi
kandêl.
b. ndawani -----> ngundhaki dadi dawa.
c. nêlêsi ---------> ngundhaki dadi têlês.
d. ngabangi ---> ngundhaki dadi abang.
C. RIMBAG " ké " KRIYA :
I. Kang ngêmu têgês namakaké :
a. nyudukaké -----> namakaké suduk.
b. manahaké -----> namakaké panah.
c. mbêdhilaké ---> namakaké bêdhil.
II. Kang ngêmu têgês kanggo wong liya :
a. nulisaké ----> nulis kanggo wong
liya.
b. nukokaké --> tuku kanggo wong liya.
c. macakaké ---> maca kanggo wong
liya.
III. Kang ngêmu têgês nindakaké
pagawéyan :
a. nyingkiraké ---> nggawa sumingkir.
b. nginggataké --> nggawa minggat.
c. mlayokaké ----> nggawa mlayu, lsp.
IV. Kang ngêmu têgês gawé supaya :
a. nggumunaké ---> gawé supaya
gumun.
b. mintêraké --------> gawé supaya
pintêr.
c. nglancipaké ----> gawé supaya
lancip, lsp.
--- wjg ---
-------> ana candhaké :
BAB : RIMBAG TANGGAP VIII. 10.
0 comments:
Post a Comment