.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Atur Purwaka

--- Nuwun kawula nuwun !
Sanggya sutresna WJG ingkang sanget kinasih dahat sinudarsana.
Salam tabé aliman tabé mugi tinebihna ing iladuni myang tulak sarik.
--- Minangka purwakaning atur, kawula ngraos prihatos kaliyan anak, putu, sarta buyut kula piyambak babagan Seni sarta Budaya ingkang adi-luhung punika, kathah ingkang sampun wuta ing angger-anggeripun.
--- Mila tan mokal laku unggah-ungguh, seni sarta budaya ingkang adi-luhung kasingkur dening para anak, putu, sarta buyut.
--- Kanthi kawontenan punika WJG nedya damel sesuluh minangka paugeran ing pangajap, sageda dados angger-angger tumrap ingkang kasdu nyinaoni, sarana kawula simpen wonten blog WJG.
--- Yektosipun taksih tebih saking saking sampurnanipun tumrap priyantun ingkang bontos ing kawruh babagan Seni Sarta Budaya.
Nanging sendyanta kirang sampurna ingkang sinerat wonten blog, ibaratipun tan manggih obor ingkang padhang, mawi sunaring lilin saged nyingkur saking swasana peteng.
--- Wasananing atur menawi wonten bab ingkang kirang damel rena ing panggalih, kawula mawantu-wantu anyenyadhong sih rumentahing gung samodra pangaksama.
--- Salam WJG rahayu...rahayu...rahayu ingkang samya pinanggih.
Nuwun.

Thursday, December 31, 2020

V. No. 1. KAWRUH JAWA ( ARANING ANAK ; UWONG ; SÊBUTAN ; SÊDULUR ; KÉWAN ; UWOH ; UWIT ; GODHONG ; KÊMBANG ; PÊNTIL ; WIJI ; PAPAN ; PAGAWÉYAN )

 Kawruh Jawa  :

1.1.  Araning Anak Uwong :

   1. Ontang-anting ---> anak 1 lanang
   2. Unting-unting ---> anak 1 wadon
   3. UgĂȘr-ugĂȘr lawang ---> anak loro 
        lanang kabĂšh
   4. KĂȘmbang sĂȘpasang ---> anak loro 
        wadon kabĂšh
   5. Cukit/cukil dulit ---> anak 3 lanang 
        kabĂšh
   6. Gotong mayit ---> 3 wadon kabĂšh
   7. Saramba ---> anak 4 lanang kabĂšh
   8. Sarimpi ---> anaj 4 wadon kabĂšh
   9. Pandhawa ---> anak 5 lanang kabĂšh
 10. PĂȘndhawi/Pancagati ---> anak 5 
        wadon kabĂšh
 11. KĂȘdhana-kĂȘdhini ---> anak 2 lanang,
        wadon
 12. KĂȘdhini-kĂȘdhana ---> anak loro 
        wadon, lanang
 13. Pancuran kapit sĂȘndhang ---> anak 3 
        wadon, lanang, wadon
 14. SĂȘndhang kapit pancuran ---> anak 3 
        lanang, wadon, lanang
 15. KĂ©blat papat ---> anak 4 lanang, 
        wadon, lanang wadon
 16. SĂȘpasar ---> 5 lanang, wadon
 17. Ipil-ipil/Pipilan ---> anak 5 lanang 1
 18. Padangan ---> anak 5 wadon 1
 19. Pandhawa nyandhangi ---> 6 
       wadon 1 waruju
 20. KĂȘmbar dhampit ---> anak 2 lanang 
       wadon lair barĂȘng
 21. KĂȘmbar ---> anak luwih saka 1 lair 
       barĂȘng lanang wadon, lanang kabĂšh, 
       wadon kabĂšh
 22. GrandhĂšl ---> anak pirang-pirang
       sing waruju wadon utawa suwalikĂ©
 23. GĂ©ndhong ---> anak lanang pirang-
        pirang sing tĂȘngah wadon
 24. Pathok ---> anak wadong pirang-
        pirang, sing tĂȘngah lanang
 25. Sumarak ---> anak pirang-pirang, 
       sing lanang luwih akĂšh
 26. Gilir kacang ---> anak pirang-pirang, 
        gilir lanang wadon
 27. Dhampit ---> kĂȘmbar lanang wadon
 28. Gondhang kasih ---> anak loro siji 
        bulĂ© siji irĂȘng
 29. Kalung usus ---> anak lair kagubĂȘd 
       usus
 30. Lumpat kidang ---> anak pirang-
        pirang ora giliran lanang wadon
 31. Anggana ---> anak pirang-pirang urip 
        siji
 32. PĂȘmbarĂȘp ---> anak nomer 1
 33. Panggulu ---> anak nomer 2
 34. Pandhadha ---> anak nomet 3
 35. SumĂšndhi ---> kakang wuragil
 36. Waruju ---> wuragil
 37. PanĂȘnggak ---> anak kabĂšh 5, sing 
        nomĂȘr 2
 38. PanĂȘngah ---> anak 
        kabĂšh 5, sing nomĂȘr 3
 39. Julung Caplok ---> bocah lair 
        barĂȘng surup srĂȘngĂ©ngĂ©
 40. Julung KĂȘmbang ---> bocah lair, 
        barĂȘng plĂȘthĂšking srĂȘngĂ©ngĂ©
 41. Julung Sarab ---> bocah lair 
        ngarĂȘpakĂ© surup srĂȘngĂ©ngĂ©
 42. Julung Sungsang ---> bocah lair 
        wayah bĂȘdhug awan
 43. JĂȘmpina ---> bocah lair durung 
        wancinĂ©
 44. Margana ---> bocah lair pinuju ibunĂ© 
        lĂȘlungan
 45. Wahana ---> bocah lair pinuju ibunĂ© 
        ing pasamuan
 46. Wuyungan ---> bocah lair pinuju ana 
        pĂȘrang/gĂšgĂšran
 47. Konduran ---> bocah lair, ibunĂ© sĂ©da
 48. Thok-thing ---> bocah lair sirahĂ© cilik
 49. Sumala ---> bocah lair cacat saka jĂȘro
 50. Sungsang ---> bocah lair sikilĂ© dhisik
 51. Yatim ---> bocah lair, mung mĂȘnangi 
        bapakĂ©
 52. Lola ---> bocah ora duwĂ© rama biyung

                            -- wjg --




 1.2.  AranĂ© SĂȘbutan Turun :

   A :  Urut Mudhun :

  1. Anak  --- =  êŠČꊀꊏ꧀

  2. Putu  --- =  ꊄꦸꊠꦸ 

  3. Buyut  --- =  ꊧꦸêŠȘꦸꊠ꧀

  4. Canggah --- = ꊕꦁꊒꦃ

  5. WarĂšng  --- = êŠźêŠ«ꦺꦁ

  6. UdhĂȘg-UdhĂȘg --- = êŠČꦸꊝꦼꊒ꧀êŠČꦸꊝꦼꊒ꧀

  7. Gatung siwur --- =  ꊒꊀ꧀ꊠꦸꦁꊱꦶêŠźꦸꦂ 

  8. Gropak sĂ©nthĂ© --- = ꊒꦿꦺꦴꊄꊏ꧀ꊱꦺꊀ꧀ꊛꦺ 

  9. DĂȘbog bosok --- =
                                     êŠąꦼꊧꦺꦴꊒ꧀ꊧꦺꦴꊱꦺꦴꊏ꧀ 

10. Galih asĂȘm --- = ꊒꊭꦶꦃêŠČꊱꦼꊩ꧀ 

11. Gropak waton --- = ꊒꦿꦺꦴꊄꊏ꧀êŠźêŠ ꦺꦴꊀ꧀ 

12. CĂȘndhĂȘng --- = ꊕꦼꊀ꧀ꊝꦼꦁ

13. GiyĂȘng --- =  ꊒꦶêŠȘꦼꦁ

14. CumplĂȘ --- =  ꊕꦸꊩ꧀ꊄ꧀ꊭꦼ 

15. AmplĂȘng --- =  êŠČꊩ꧀ꊄ꧀ꊭꦼꦁ

16. MĂȘnyaman --- = ꊩꦼꊚꊩꊀ꧀ 

17. MĂȘnya-mĂȘnya --- = ꊩꦼꊚꊩꦼꊚ 

18. Trah-tumĂȘrah --- = ꊠꦿꦃꊠꦸꊩꦼꊫꦃ

                    -- wjg --



    B.  Urut Munggah :

  1. Trah-tumĂȘrah --- =  ꊠꦿꦃꊠꦸꊩꦼꊫꦃ 

  2. MĂȘnya-mĂȘnya --- = ꊩꦼꊚꊩꦼꊚ 

  3. MĂȘnyaman --- = ꊩꦼꊚꊩꊀ꧀ 

  4. AmplĂȘng --- = êŠČꊩ꧀ꊄ꧀ꊭꦼꦁ

  5. CumplĂȘ --- = ꊕꦸꊩ꧀ꊭꦼ 

  6. GiyĂȘng --- = ꊒꦶêŠȘꦼꦁ

  7. CĂȘndhĂȘng --- = ꊕꦼꊀ꧀ꊝꦼꦁ

  8. Gropak waton --- = ꊒꦿꦺꦴꊄꊏ꧀êŠźêŠ ꦺꦴꊀ꧀ 

  9. Galih asĂȘm --- = ꊒꊭꦶꦃêŠČꊱꦼꊩ꧀ 

10. DĂȘbog bosok --- =
                                      êŠąꦼꊧꦺꦴꊒ꧀ꊧꦺꦴꊱꦺꦴꊏ꧀ 

11. Gropak sĂ©nthĂ© --- = ꊒꦿꦺꦴꊄꊏ꧀ꊱꦺꊀ꧀ꊛꦺ 

12. Gantung suwur --- = ꊒꊀ꧀ꊠꦸꦁꊱꦶêŠźꦸꦂ 

13. UdhĂȘg-UdhĂȘg --- = ꊗꦸꊝꦼꊒ꧀êŠČꦸꊝꦼꊒ꧀ 

14. WarĂšng --- = êŠźêŠ«ꦺꦁ 

15. Canggah --- = ꊕꦁꊒꦃ 

16. Buyut --- = ꊧꦸêŠȘꦸꊠ꧀ 

17. Êmbah --- = êŠČꦼꊩ꧀ꊧꦃ 

18. Rama-Biyung --- = ꊫꊩꊧꦶêŠȘꦸꦁ 

19. Anak --- = êŠČꊀꊏ꧀


                        -- wjg --



  1.3.  AranĂ© SĂȘbutan Uwong :

  1. Jaka ---> bocah lanang dĂ©wasa 
       durung rabi
  2. Jaka lara ---> bojo kawitan
  3. Jaka jĂȘbug ---> jaka tuwa
  4. Dhudha ---> wong lanang wis ora 
      duwĂ© bojo
  5. Dhudha kĂȘmbang ---> dhudha ĂȘnom 
      ora duwĂ© anak
  6. Dhudha kawuk ---> dhudha tuwa
  7. Dhudha bangsong ---> dhudha mlarat 
      anakĂ© akĂšh
  8. Dhudha kalung ---> dhudha duwĂ© 
       anak wadon bisa ngopĂšni
  9. Kaki-kaki ---> wong lanang tuwa 
      bangĂȘt
10. Prawan ---> bocah wadon dĂ©wasa 
      durung rabi
11. Prawan sunthi ---> prawan kĂȘncur
12. Prawan gĂȘndor ---> prawan kasĂšp
13. Randha ---> wong wadon wis ora 
      duwĂ© bojo
14. Randha tanggung ---> randha ĂȘnom
15. Randha kĂȘmbang/wulanjar
       ---> randha ĂȘnom durung duwĂ© anak
16. Randha kisi ---> randha duwĂ© anak 
       lanang
17. Randha kasihan ---> randha mlarat 
       anakĂ© akĂšh
18. Randha kĂšringan ---> randha sugih
19. Nini-nini ---> wong wadon tuwa 
       bangĂȘt
20. Nyai/Nyi ---> wong wadon sing diajĂšni

                          -- wjg --




   1.4.  PrĂȘnahĂ© SĂȘdulur :

  1. Anak angkat ---> bocah liya sing 
      diakoni anak
  2. Anak kuwalon ---> anak gawanĂ© bojo
  3. Anak mantu ---> bojonĂ© anak
  4. Bapak/Ibu angkat ---> wong liya sing 
      ngakoni anak
  5. Bapak kuwalon ---> bapak sambungan
  6. BĂ©san ---> wong tuwanĂ© bapak/ibu
  7. BudhĂ©/bupuh/uwa ---> mbakyunĂ© 
       bapak/ibu
  8. Bulik/bibi ---> adhinĂ© bapak/ibu
  9. Ibu kuwalon ---> ibu sambungan
10. IpĂ© ---> sĂȘdulurĂ© bojo
11. KĂȘponakan ---> anakĂ© sĂȘdulur tuwa
12. Maratuwa ---> wong tuwané bojo
12. Misanan ---> sĂȘdulur tunggal ĂȘmbah
13. Mindhoan ---> sĂȘdulur tunggal buyut
15. Pakdhé ---> kakangé bapak/ibu
16. Paklik/paman ---> adhiné bapak
17. Plunan ---> anakĂ© sĂȘdulur ĂȘnom
18. Putu ---> anaké anak
19. Putu kĂȘponakan ---> anakĂ© kĂȘponakan
20. Sadulur ---> tunggal bapak ibu
21. Sadulur asu ---> sadulur tunggal ibu 
       sĂ©jĂ© bapak
22. Sadulur kuwalon ---> sadulur sĂ©jĂ© 
       bapak tunggal ibu
23. Tunggal banyu ---> sadulur 
       tunggal guru
24. Tunggal wĂȘlad ---> sadulur tunggal 
       bapak ibu

                         -- wjg --



  2.1.  Arane Anak KĂ©wan :

  1. Anak ampal ---> ĂȘmbung
  2. Anak angrang ---> kroto
  3. Anak asu ---> kirik
  4. Anak ayam ---> kuthuk
  5. Anak babi ---> gĂȘmbluk/gĂȘmblak
  6. Anak bandĂȘng ---> nĂšnĂšr
  7. Anak banthĂšng ---> warĂšng
  8. Anak banyak ---> blĂȘngur
  9. Anak baya ---> rĂ©tĂ©/krĂ©tĂ©
10. Anak bĂšbĂšk ---> mĂȘri
11. Anak bĂȘthik ---> mĂšntĂšr
12. Anak blanak ---> sĂȘndha
13. Anak brati ---> tongki
14. Anak budhĂȘng ---> kowĂ©
15. Anak bulus ---> kĂȘthul
16. Anak cacing ---> lur
17. Anak cecak ---> sawiyah
18. Anak celeng ---> gĂȘnjik
19. Anak coro ---> mĂšndhĂšt
20. Anak dara ---> piyik
21. Anak dhorang ---> tampĂšr
22. Anak ĂȘmprit ---> indhil
23. Anak gagak ---> ĂȘngkak
24. Anak gaah ---> blĂȘdug
25. Anak gangsir ---> clondho
26. Anak garangan ---> rasé
27. Anak garĂšngpung ---> drungkuk
28. Anak gĂȘmak ---> drigul
29. Anak glathik ---> cĂȘcrĂȘkan
30. Anak gundhik ---> laron + rayap
31. Anak iwak ---> béyong
32. Anak jangkrik ---> gĂȘndholo
33. Anak jaran ---> bĂȘlo
34. Anak kadhal ---> tobil
35. Anak kakap ---> caplĂšk
36. Anak kalajengking ---> kĂȘtupa
37. Anak kancil ---> kĂȘnthi
38. Anak kĂȘbo ---> gudĂšl
39. Anak kĂȘcapung ---> jĂȘnthit
40. Anak kĂȘmagga ---> cĂȘriwi
41. Anak kĂȘpik ---> mrĂȘki
42. Anak kidang ---> komprĂšng
43. Anak kimar ---> kédah
44. Anak kinjĂȘng ---> sĂȘnggrutu
45. Anak kinjĂȘng dom ---> undur-undur
46. Anak kintĂȘl ---> kĂȘnthus
47. Anak kĂȘthĂšk ---> munyuk
48. Anak kodhok ---> prĂȘcil
49. Anak kombang ---> ĂȘngkuk
50. Anak konang ---> Ă©ndrak
51. Anak krĂȘmi ---> racĂȘk
52. Anak kucing ---> cĂȘmĂšng
53. Anak kul/kéyong ---> krikik
54. Anak kupu ---> ulĂȘr
55. Anak kura ---> laos
56. Anak kutuk ---> kotésan/béyongan
57. Anak kwangwung ---> gĂȘndhot
58. Anak lalĂȘr ---> sĂšt/singgat
59. Anak lamuk ---> jĂȘnthik
60. Anak lawa ---> kamprĂšt
61. Anak lélé ---> jabrisan
62. Anak lĂȘmut ---> ugĂȘt-ugĂȘt
63. Anak lintah ---> pacĂȘt
64. Anak lingsang ---> bĂšlĂšs
65. Anak lodan ---> jĂȘngkĂ©long
66. Anak lutung ---> kĂȘnyung
67. Anak luwak ---> kuwuk
68. Anak luwing ---> gonggo
69. Anak macan ---> gogor
70. Anak manuk ---> piyik
71. Anak mĂȘnjangan ---> komprĂšng
72. Anak ménthok ---> minthi/ÚndhÚl
73. Anak mĂȘrak ---> uncung
74. Anak nyambik ---> slira
75. Anak pitik ---> kuthuk
76. Anak pĂȘlus ---> sidhat
77. Anak pé ---> gényong
78. Anak plĂȘting ---> jaringan
79. Anak sapi ---> pĂȘdhĂšt
80. Anak sĂȘmbilang ---> lĂšngĂšr
81. Anak singa ---> dibal
82. Anak tambra ---> bokol
83. Anak tawon ---> gana
84. Anak tĂȘkĂšk ---> cĂȘlolo
85. Anak tikus ---> cindhil
86. Anak tongkol ---> cĂȘngkik
87. Anak tuma ---> kor
88. Anak ula ---> kisi/ucĂȘt
89. Anak urang ---> grago
90. Anak wadĂȘr ---> sriwĂȘt
91. Anak wagal ---> jĂȘndhil
92. Anak walang ---> dhogol
93. Anak warak ---> plĂȘncing
94. Anak wĂȘdhus ---> cĂȘmpĂ©
95. Anak wĂȘlut ---> udhĂšt
96. Anak yuyu ---> bĂšyĂšs.

                    -- wjg --



    3.1.  AranĂ© Godhong :

   1. Godhong arĂšn ---> dliring
   2. Godhong asĂȘm ---> sinom
   3. Godhong cocor bĂšbĂšk ---> tiba urip
   4. Godhong dhadhap ---> tawa
   5. Godhong gĂȘdhang ĂȘnom ---> pupus
   6. Godhong gĂȘdhang tuwa ---> ujungan
   7. Godhong gĂȘdhang garing ---> klaras
   8. Godhong gĂȘbang ---> kajang
   9. Godhong jambĂ© ---> pracat/dĂȘdĂȘl
10. Godhong jarak ---> blĂȘdhĂšg
11. Godhong jarak kĂȘbo ---> lomah-lamĂšh
12. Godhong jati ---> jompong
13. Godhong kacang brol ---> rĂšndĂšng
14. Godhong kacang lanjaran ---> 
       lĂȘmbayung
15. Godhong katĂšs ---> gamplĂȘng
16. Godhong kimpul/talĂȘs ---> lumbu
17. Godhong kĂȘcipir ---> cĂȘthĂšthĂšt
18. Godhong kélor ---> limaran/sapu jagat
19. Godhong kĂȘmladĂ©yan ---> kumuda
20. Godhong kluwih ---> kléyang
21. Godhong krambil ĂȘnom ---> janur
22. Godhong krambil tuwa ---> blarak
23. Godhong lĂȘmpuyang ---> lirih
24. Godhong lombok --->
       sabrang/sobrang
25. Godhong mlinjo ---> ĂȘso
26. Godhong pari ---> damĂšn
27. Godhong pring ---> ĂȘlarmanyura
28. Godhong randhu ---> baladéwa
29. Godhong siwalan ---> lontar
30. Godhong tĂȘbu tĂȘlĂȘs ---> momol
31. Godhong tĂȘbu garing ---> rapak
32. Godhong téla ---> jlégor
33. Godhong turi ---> pĂȘthuk
34. Godhong waluh ---> lomah-lamĂšh
35. Godhong widara putih ---> trawas
36. Godhong wuni ---> mojar

                        -- wjg --



   3.2.  AranĂ© KĂȘmbang :

  1. KĂȘmbang arĂšn ---> dangu
  2. KĂȘmbang blimbing ---> maya
  3. KĂȘmbang blutru ---> montro
  4. KĂȘmbang cĂȘngkĂšh ---> polong
  5. KĂȘmbang cubung ---> torong
  6. KĂȘmbang dhadhap ---> cĂȘlung
  7. KĂȘmbang durĂšn ---> dlongop
  8. KĂȘmbang ganyong ---> puspanyidra
  9. KĂȘmbang garut ---> gramĂȘng
10. KĂȘmbang gĂȘbang ---> krandhing
11. KĂȘmbang gĂȘdhang ---> tuntut/ontong
12. KĂȘmbang gembili ---> sĂȘnĂȘng
13. KĂȘmbang jagung ---> sinuwun/jĂȘprak
14. KĂȘmbang jambĂ© ---> mayang
15. KĂȘmbang jambu ---> karuk
16. KĂȘmbang jarak ---> juwis
17. KĂȘmbang jati ---> jangglĂȘng/apa
18. KĂȘmbang jĂ©ngkol ---> kĂȘcuwis
19. KĂȘmbang kacang ---> bĂȘsĂȘngut
20. KĂȘmbang kanthil ---> gadhing
21. KĂȘmbang kapas ---> kadi
22. KĂȘmbang kara ---> kĂȘpĂšk
23. KĂȘmbang kecipir ---> cĂȘthĂšthĂšt
24. KĂȘmbang kĂ©lor ---> limaran
25. KĂȘmbang kĂȘmlandhingan ---> 
       jĂȘdhidhing
26. KĂȘmbang kĂȘncur ---> sĂšdhĂȘt
27. KĂȘmbang kimpul ---> pancal
28. KĂȘmbang kluwih ---> ontĂšl
29. KĂȘmbang kopi ---> blanggrĂšng
30. KĂȘmbang krambil ---> manggar
31. KĂȘmbang krokot ---> nakinik
32. KĂȘmbang lamtara ---> jĂȘdhidhing
33. KĂȘmbang lombok ---> mĂȘnik
34. KĂȘmbang mlinjo ---> ucĂȘng/kroto
35. KĂȘmbang nangka ---> angkup
36. KĂȘmbang nipah ---> dongong
37. KĂȘmbang pandhan ---> pudhak
38. KĂȘmbang pacĂ© ---> sarwĂšntĂšh
39. KĂȘmbang petĂ© ---> pĂȘndul
49. KĂȘmbang pohung ---> ingklik
41. KĂȘmbang pring ---> krosak
42. KĂȘmbang randhu ---> karuk
43. KĂȘmbang salak ---> kĂȘthĂȘkĂȘr
44. KĂȘmbang suruh ---> drĂšngĂšs
45. KĂȘmbang tales ---> pancal
46. KĂȘmbang tebu ---> glĂȘgĂȘs
47. KĂȘmbang timun ---> montro
48. KĂȘmbang widara putih ---> rĂȘjasa

                      -- wjg --



 3.3.   AranĂ© PĂȘntil :

01. PĂȘntil asĂȘm ---> cĂȘmpaluk
02. PĂȘntil jagung ---> jatĂšn/putrĂšn
03. PĂȘntil jambĂ© ---> blĂȘbĂȘr
04. PĂȘntil jambu ---> karuk
05. PĂȘntil kacang ---> bĂȘsĂȘngut
06. PĂȘntil krambil ---> bluluk
07. PĂȘntil manggis ---> blibar
08. PĂȘntil nangka ---> babal
09. PĂȘntil pĂȘlĂȘm ---> pĂȘncit
10. PĂȘntil randhu ---> plĂȘncing
11. PĂȘntil sĂȘmangka ---> plonco
12. PĂȘntil mlinjo ---> kroto
13. PĂȘntil timun ---> sĂȘrit

                         -- wjg --



   3.4.  AranĂ© Uwoh :

  1. Uwoh arĂšn ---> kolang-kaling
  2. Uwoh bĂȘngkowang ---> bĂȘsusu
  3. Uwoh cĂȘngkĂšh ---> polong
  4. Uwoh gĂȘbang ---> krandhing
  5. Uwoh gĂȘmbili ---> katak
  6. Uwoh jati ---> jangglĂȘng
  7. Uwoh kanthil ---> gandhĂšk
  8. Uwoh kĂ©lor ---> klĂ©nthang
  9. Uwoh kĂȘsambi ---> kĂȘcacil
10. Uwoh kluwĂȘk ---> pocung
11. Uwoh pandhan ĂȘri ---> padhaga
12. Uwoh so ---> mlinjo
13. Uwoh tal ---> siwalan
14. Uwoh turi ---> klénthang
15. Uwoh uwi ---> katak
16. Uwoh widara putih ---> anyang

                     -- wjg --



   3.5.   AranĂ© Isi / Wiji  :

  1. Isi asĂȘm ---> klungsu
  2. Isi cipir ---> botor
  3. Isi durĂšn ---> ponggĂ©
  4. Isi jambĂ© ---> jĂȘbug
  5. Isi kapas ---> wuku
  6. Isi katĂšs ---> trĂ©mpos
  7. Isi kluwek ---> pocung
  8. Isi kluwih ---> bĂȘthĂȘm
  9. Isi krambil ---> kĂȘnthos
10. Isi mlinjo ---> klathak
11. Isi nangka ---> bĂȘton
12. Isi pĂȘlĂȘm ---> pĂȘlok
13. Isi randhu ---> klĂȘnthĂȘng
14. Isi salak ---> kĂȘnthos/gĂ©col
15. Isi sawo ---> kĂȘcik
16. Isi sĂȘmangka ---> kuwaci

                    -- wjg --



   3.6.   AranĂ© Uwit :

  1. Uwit arĂšn ---> ruyung
  2. Uwit gĂȘdhang ---> dĂȘbog
  3. Uwit jagung ---> tĂȘbon
  4. Uwit jambĂ© ---> pucang
  5. Uwit kacang ---> rĂšndĂšng
  6. Uwit kapuk ---> randhu
  7. Uwit krambil ---> glugu
  8. Uwit mlinjo ---> ĂȘso
  9. Uwit pari ---> damĂšn
10. Uwit pohong ---> bonggol
11. Uwit pring ĂȘnom ---> bung
12. Uwit pring tuwa ---> bungkilan
13. Uwit siwalan ---> tal/bogor
14. Uwit téla ---> lung

                           -- wjg --



 4.1.  AranĂ© Papan/Panggonan : 

    1. Alas ---> panggonan thĂȘthukulan lan 
         papan uripĂ© kĂ©wan umbaran
    2. Alun-alun ---> papan amba ing 
         satĂȘngahing kutha.
    3. Babadan ---> papan kang wis
        dibabadi
    4. Balapan ---> panggonan kanggo adu 
        balap
    5. BalĂ© mangu ---> panggonan kanggo 
        ngadili wong luput.
    6. Bango ---> panggonan kanggo 
        dodolan
    7. Bangsal ---> papan kanggo 
        pasamuan
    8. BĂȘsalĂšn ---> papan kanggo mandhĂ©
    9. BĂštĂšng ---> tĂ©mbok dhuwur kanggo 
        nahan mungsuh
  10. Bong ---> kuburan cina
  11. BothĂ©kan ---> wadhah jamu/bumbu 
         masak
  12. Bubat ---> panggonan kanggo adu 
        samubarang
  13. Cangkruk ---> papan kanggo jaga 
         kampung
  14. Clunthang ---> wadhah jangkrik
  15. Éndhong ---> wadhah panah
  16. Épok ---> wadhah kinangan
  17. Êsong ---> growongan kanggo papan 
         landhak
  18. GadhĂšn ---> papan kanggo 
         nggadhĂškakĂ© barang
  19. Gayor ---> papan kanggo nggantung 
         gong
  20. GĂȘdhogan ---> kandhang jaran
  21. GĂȘdhong ---> omah gĂȘdhĂ© kanggo 
         pasamuan
  22. GĂȘrdhu ---> papan kanggo jaga
  23. Glodhogan ---> kanggo omah tawon
  24. Gowok ---> growongan ing uwit 
         kanggo nyusuh manuk
  25. GrĂ©ja ---> papan ibadah agama 
         Nasrani
  26. Grobog ---> kothak kayu kanggo 
         nyimpĂȘn barang
  27. Gubug ---> omah cilik papan njaga 
         tĂȘtanduran
  28. Gudhang ---> papan nyimpĂȘn barang
  29. Gupit mandragini ---> papan kanggo 
         sarĂ© ratu
  30. HotĂšl ---> papan sĂ©wan panginĂȘpan
  31. Iyan ---> wadhah kanggo ngĂȘlĂšr sĂȘga
  32. Jodhang ---> grobog sing dipikul isi 
         warna-warna panganan
  33. JumblĂȘng ---> papan kanggo 
         bĂȘbuwang rĂȘrĂȘgĂȘd
  34. Jun ---> wadhah banyu kanggo 
         ngangsu
  35. KabupatĂšn ---> dalemĂ© Bupati
  36. Kadhaton ---> dalemĂ© ratu
  37. Kandhang ---> papan kanggo ngingu 
         kĂ©wan
  38. Kanthong ---> sak klambi/cĂȘlana
  39. Kanthongan ---> piranti wadhah 
        barang
  40. Kantor ---> papan nyambut gawĂ© 
         ngurusi samubarang kĂȘpĂȘrluan
  41. KlĂȘnthĂšng ---> papan ibadah Cina
  42. KlĂȘnthing ---> wadhah banyu kanggo 
         ngangsu
  43. Kombong ---> kandhang bĂšbĂšk, pitik
  44. KrangkĂšng ---> kandhang kewan 
        galak
  45. Kranjang ---> wadhah sing digawĂ© 
         saka anam-anaman pring
  46. Kraton ---> dalemĂ© ratu
  47. Kuburan ---> papan kanggo ngubur 
        wong mati
  48. Kuncung ---> omah cilik ing ngarĂȘp 
        pĂȘndhapa
  49. Kurungan ---> kandhang manuk, 
        utawa pitik supaya ora lunga
  50. Langgar ---> omah cilik kanggo 
         ibadah wong Islam
  51. LĂȘmari ---> papan kanggo 
        nyenyimpĂȘn
  52. LĂšng ---> omah sĂȘmut, gangsir
  53. Loji ---> omah gĂȘdhĂ© tinggalanĂ© 
         Landa
  54. Lumbung ---> papan kanggo
        nyimpĂȘn pari
  55. MĂȘnara ---> papan dhuwur kanggo 
         PĂȘpĂšling
  56. MĂȘsjid ---> omah gedhĂ© kanggo 
         sĂȘmbahyang wong Islam
  57. Pacrabakan ---> papan sang wiku 
         paring wulangan
  58. Padaringan ---> papan nyimpĂȘn 
        bĂȘras
  59. Padasan ---> papan kanggo wudlu
  60. PadhĂ©pokan ---> papan pamulangan 
         ing patapan papanĂ© pĂȘndhita
  61. PaĂšstrĂšn ---> sawah ing 
         sapinggiring kali
  62. Paga ---> papan wadhah bĂȘkakas 
         pawon
  63. Pagagan ---> lĂȘmah kang ditanduri 
         pari gaga
  64. Pagajih ---> lĂȘmah sing dumadi saka 
         walĂȘdĂ© kali
  65. Pagupon ---> kandhang dara
  66. Paidon ---> papan nggo wadhah idu
  67. Pakunjaran ---> papan kanggo 
         ngunjara/ngukum wong luput
  68. Pamulangan ---> papan kanggo 
         mulang-muruk/sĂȘkolahan
  69. PanĂȘpĂšn ---> papan kanggo 
         sĂȘmĂšdi/nĂȘpi/tapa
  70. Pantisari ---> omah cilik ing 
        satĂȘngahing taman
  71. Papon ---> papan wadhah apu/ĂȘnjĂȘt
  72. Pasanggrahan ---> papan 
         palĂȘrĂȘman/panginĂȘpan sajabaning 
         kutha
  73. Pasar ---> papan kanggo dol-tinuku 
         barang
  74. PasĂ©tran ---> papan kanggo 
         mbuwang bangkĂ©
  75. Patamanan ---> lĂȘmah sing ditanduri 
         kĂȘkĂȘmbangan kanggo sĂȘsawangan
  76. Patapan ---> papan kanggo tapa
  77. Pawon ---> pĂ©rangan omah sing 
         kanggo olah-olah
  78. Payudan ---> papan jĂȘmbar kanggo 
         adu pĂȘrang
  79. PĂȘkarangan ---> papan sakiwa-
         tĂȘngĂȘnĂ© omah
  80. PĂȘlabuhan ---> papan kanggo 
         mandhĂȘgĂ© prau
  81. PĂȘlataran ---> lĂȘmah sangarĂȘpĂ©
        omah
  82. PĂȘndhapa ---> pĂ©rangan omah    
         ngarĂȘp, kanggo pasamuan
  83. PĂȘsantrĂšn ---> papan kanggo 
         mulang- muruk para santri
  84. PĂȘsisir ---> pinggirĂ© sĂȘgara
  85. PĂȘtarangan ---> panggonan kanggo 
         ngĂȘndhog pitik
  86. Pinihan/kwinihan ---> papan kanggo 
         ndhĂȘdhĂȘr winih tanduran
  87. Plangkan ---> papan kanggo 
         ndĂšlĂšhakĂ© tumbak, kĂȘris, payung
  88. PlĂȘgungan ---> papan Ă©yub kanggo 
         lĂšrĂšnĂ© sapi, kĂȘbo
  89. Ploncon/plancan ---> papan 
         ndĂšlĂšhakĂ© tumbak, tĂȘkĂȘn
  90. Pluwang ---> luwangan kanggo 
         masangi kĂ©wan alas
  91. Pomahan ---> pĂȘkarangan kang 
        didĂȘgi omah
  92. Pondhok ---> omah kanggo
         mondhok, ngaji para santri
  93. PragĂšn ---> wadhah uyah utawa 
        bumbu
  94. Pranji ---> kandhang pitik
  95. Ranggon ---> gubug ing alas kanggo 
         jaga kĂ©wan
  96. Rong ---> lĂšng gĂȘdhĂ© omah tikus, 
         ula, mĂȘnyawak
  97. Rumah sakit ---> papan kanggo 
        ngupakara wong lara
  98. Sanatorium ---> papa kanggo 
         nambani wong lara TBC
  99. Sanggar ---> papan kanggo latihan, 
         utawa sĂȘmĂšdi
100. Sawah ---> papan kanggo nandur 
         pari, kĂȘdhĂȘlĂ©, tĂȘbu, mbako, lsp
101. SĂȘgaran ---> tĂȘtironĂ© sĂȘgara kanggo 
         ngingu iwak
102. SĂȘkolahan ---> papan kanggo sinau, 
         mulang-muruk
103. SĂȘlon ---> wadhah bumbu utawa 
         trasi
104. SĂȘnthong ---> pĂ©rangan sajroning  
         omah kanggo turu, utawa wadhah 
         barang
105. SĂȘtasiun ---> papan kanggo 
         mandhĂȘgĂ© sĂȘpur
106. SĂȘtrĂšn ---> sawah sapinggirĂ© kali
107. SlĂȘpĂšn ---> wadhah rokok klobot, 
         utawa mbako
108. Sudhung ---> gĂȘgrumbulan omahĂ© 
         cĂšlĂšng
109. Susuh ---> omah manuk, tikus, 
         bajing
110. Tala ---> omah tawon
111. Talun ---> papan ing pangunungan
112. Tambak ---> papan kanggo ngingu 
          iwak ing pĂȘsisir
113. Tangki ---> wadhah lĂȘnga, gas, lsp
114. Tangsi ---> papan panggonanĂ© 
          tĂȘntara
115. TĂȘgalan ---> lĂȘmah sing ditanduri 
         palawijan
116. Tobong ---> papan kanggo ngobong 
         gamping, gĂȘndhĂȘng
117. Tulang ---> kothakan cilik kanggo 
         adu jangkrik
118. Warung ---> papan kanggo dodolan 
          panganan
119. Wihara ---> papan ibadah Agama 
         Budha
120. Wrangka ---> wadhah kĂȘris

                       ~~ wjg ~~



  5.1.  AranĂ© PagawĂ©yan :


  1. Ajudan ---> kang ngawal PrĂȘsidhĂšn
  2. Algojo ---> tukang midana wong 
      tumindak ala
  3. ApotĂ©kĂȘr ---> tukang ngracik obat ing 
      apotik
  4. ArsitĂšk ---> ahli ngrancang bangunan

  5. Bajag ---> rampok, bĂ©gal, durjana ing 
      sĂȘgara
  6. Bakul ---> dodolan barang sarana 
      cilik-cilikan
  7. Batur ---> ngrĂ©wangi pakaryan
  8. BĂ©gal ---> durjana ing tĂȘngah dalan
  9. Blandhong ---> tukang nĂȘgor kayu
10. Blantik ---> bakul raja kaya ( kéwan )
11. Buruh ---> nyambut gawé golÚk opah
12. Cantrik ---> abdi, muridĂ© pĂȘndhita
13. Carik ---> juru tulis
14. Dhalang ---> tukang nglakokakĂ© 
       wayang
15. DhoktĂȘr ---> pegawĂ©yanĂ© nambani 
       wong lara
16. Êmban ---> tukang momong ing 
       kraton
17. Êmpu ---> tukang gawĂ© gaman
      ( kĂȘris, tombak )
18. GamĂȘl ---> tukang ngopĂšni jaran
19. GandhĂšk ---> tukang nglantarakĂ© 
       dhawuhing ratu
20. GĂȘmblak ---> tukang gawĂ© barang 
       saka kuningan
21. GĂȘrji ---> tukang njait klambi, clana
22. GĂȘrma ---> tukang mbĂȘburu ing alas
23. Guru ---> gawéyané mulang-muruk
24. Jagal ---> tukang mbĂȘlĂšh kĂ©wan
25. Jlagra ---> tukang natah/gawĂ© barang 
       saka watu
26. Juragan ---> sudagar, sing nguwasani 
       pakaryan
27. Juru basa ---> ahli mĂȘdharakĂ© basa
28. Juru dang ---> tukang adang
29. Juru kunci ---> tukang njaga/ngrumat 
       pasarĂ©yan
30. Juru nujum ---> tukang mĂȘca, 
        mĂȘthĂšk, ngramal
31. Juru mudhi ---> tukang nglakokakĂ© 
       prau gĂȘdhĂ©
32. Juru tambang ---> tukang nglakokakĂ© 
       prau cilik
33. Juru silĂȘm ---> tukang nyilĂȘm ing 
       sĂȘgara
34. Juru sungging ---> tukang nggambar
35. Juru tulis ---> tukang nulis ing kantor
36. KĂȘmasan ---> tukang gawĂ© barang 
       saka ĂȘmas utawa intĂȘn
37. Koki ---> tukang masak ing rĂšstoran
38. KondhĂšktur ---> tukang narik karcis 
       ing njĂȘro bis utawa sĂȘpur
39. Kundhi ---> tukang gawĂ© barang saka         ĂȘmas utawa intĂȘn
40. Kusir ---> tukang nglakokaké dhokar
41. Kyai ---> ahli babagan agama Islam
42. Madhaharan ---> tukang okah-olah
43. MakĂȘlar ---> tukang nglantarakĂ© 
      dol-tinuku
44. Malang ---> polisi désa
45. Mandhor ---> pĂȘngarĂ© kuli
46. Masinis ---> tukang nglakokakĂ© sĂȘpur
47. MĂȘrbot ---> tukang nabuh bĂȘdhug
48. Molang ---> bakul rajakaya
49. Montir ---> tukang ndandani mĂȘsin
50. Mranggi ---> tukang gawé wrangka
51. Niyaga/Wiyaga ---> tukang nabuh 
       gamĂȘlan
52. PĂȘkathik ---> tukang nuntun jaran
53. Palara-lara ---> para nyai cilik
54. Palayangan ---> tukang ngĂȘtĂȘrakĂ© 
       layang
55. PandhĂ© ---> tukang gawĂ© barang saka 
       wĂȘsi
56. PanĂȘgar ---> tukang ngajari jaran
57. Panjak ---> tukang ngladhĂšni pandhĂ© 
       utawa dhalang
58. PangobĂšng ---> tukang mbathik
59. Para ---> bakul mas intĂȘn
60. ParĂȘkan ---> para nyai ing kraton   
       kang katĂȘngĂȘn
61. PasindhĂšn ---> wong kang nĂȘmbangi 
       gĂȘndhing gamĂȘlan
62. Pawongan ---> wong sing dadi batur
63. PĂȘcalang ---> prajurit sing ngulatakĂ© 
       lakunĂ© mungsuh
64. Prajurit ---> pĂȘgawĂ©yan mbĂ©lani 
       nĂȘgara
65. Pramugari ---> pĂȘgawĂ©yan ngladhĂšni 
       ing montor mabur
66. Pramuwisma ---> tukang ngrĂ©wangi 
       pĂȘgawĂ©yan ing ngomah
67. Pujangga ---> ahli sastra, 
       pĂȘgawĂ©yanĂ© ngarang
68. Sarawadi ---> tukang nggosok intĂȘn 
       utawa adol intĂȘn
69. Sayang ---> tukang gawĂ© barang saka 
       tĂȘmbaga
70. SĂȘkatĂȘr ---> tukang taksir rĂȘga ing 
       pĂȘgadhĂ©an
71. Sinoman ---> juru ladhĂšn
72. Srati ---> tukang ngopĂšni gajah
73. Sudagar ---> pĂȘdagang gĂȘdhĂ©
74. Sopir ---> tukang nglakokaké montor
75. Tandhak ---> tukang njogĂšd ditanggap
76. Tuwa buru ---> abdinĂ© gĂȘrma
77. Undhagi ---> tukang kayu
78. Waranggana ---> tukang nĂȘmbangi 
       ing pagĂȘlaran wayang, uyon-uyon

                     -- wjg --



  6.1. JĂȘnĂȘngĂ© Wulu Kang Tuwuh ing Awak :


  1. Wulu tuwuh ing sirah ---> rambut
  2. Wulu sirah tuwuh putih ---> uwan
  3. Wulu tuwuh ndhuwur mripat ---> alis
  4. Wulu tuwuh ing tlapukan ---> idĂȘp
  5. Wulu tuwuh ing kuping ---> jambang
  6. Wulu tuwuh ing athi-athi ---> sinom
  7. Wulu tuwuh ing irung ---> tlingus
  8. Wulu tuwuh ing pipi ---> godhĂšg
  9. Wulu tuwuh ing lambĂ© ---> brĂȘngos
10. Wulu tuwuh ing janggut ---> jénggot
11. Wulu tuwuh ngisor janggut ---> wok
12. Wulu tuwuh ing dhadha ---> bris
13. Wulu tuwuh ing kĂšlĂšk ---> takĂšk
14. Wulu tuwuh ing awak ---> wuluh
15. Wulu tuwuh ing wajidan ---> gamblis
16. Wulu tuwuh jĂȘmpol sikil ---> puhun
17. Wulu tuwuh ora prĂȘnah ---> wulu 
       sĂ©tan
18. Wulu tuwuh ing kalam/badhong
       ---> jĂȘmbut


                     --- wjg ---

----> ana candhakĂ© VI. No. 1 
       BAB : TÊMBUNG KAWI JARWAN.





Tuesday, December 22, 2020

III. No. 16. BAB : UNGGAH-UNGGUHING BASA ( MUDHA KRAMA/KRAMA ANDHAP KAJARWA BASA INDONÉSIA )

Unggah-ungguhing Basa 16 :


Basa Mudha Krama/Krama Andhap Kajarwa Basa IndonĂšsia.:

      A :

--- AdalĂȘm ---> saya
--- Ampil ---> pinjam


      C :

--- Caos ---> memberi tahu
--- Caos ---> beri
--- Caosan ---> pemberian


      D :

--- DhĂšrĂšk ---> ikut
--- Diampil ---> dipinjam
--- Dicaosi ---> diberi
--- Dipun-ampil ---> dipinjam
--- Dipun-caosi ---> diberi
--- Dipun-dhĂšrĂškakĂȘn ---> diantarkan
--- Dipun-dhĂšrĂški ---> diikuti
--- Dipun-sowanakĂȘn ---> dihadapkan
--- Dipun-suwun ---> diminta
--- Disowanaké ---> dihadapkan
--- Disuwun ---> diminta


      K :

--- Kaampil ---> dipinjam
--- KasowanakĂȘn ---> dihadapkan
--- Kasuwun ---> diminta, diharap


      M :

--- Marak ---> menghadap
--- MaringakĂȘn ---> memberikan
--- Maringi ---> memberi
--- Matur ---> berkata


      N :

--- NdhĂšrĂšk ---> ikut, turut, antar
--- NdhĂšrĂškakĂȘn ---> mengantarkan
--- Ngampil ---> meminjam, hutang
--- NgampilakĂȘn ---> meminjamkan
--- NyaosakĂȘn ---> menyajikan, 
      memberikan
--- Nyaosi ---> memberi
--- Nyaosi ---> memberi tahu
--- NyowanakĂȘn ---> menghadapkan
--- Nyowanké ---> menghadapkan
--- Nyuwun ---> meminta, memohon
--- NyuwunakĂȘn ---> memintakan


      P :

--- Paring ---> beri, pemberian
--- ParingakĂȘn ---> berikan
--- Paringi ---> berian, pemberian


      S :

--- SĂ©ba ---> menghadap, berkunjung
--- Sowan ---> menghadap, berkunjung
--- Suwun ---> pinta, meminta.


                         -- wjg --


---> ana candhakĂ© III.  No. 17.  Basa
        Ngoko kajarwa Basa Krama

Saturday, December 19, 2020

III. No. 15. BAB : UNGGAH-UNGGUHING BASA ( BASA KRAMA INGGIL KAJARWA BASA INDONÉSIA )

Unggah-Ungguhing Basa 15 :


Basa Krama Inggil Kajarwa Basa Indonésia:

    A :

--- Abdi dalĂȘm ---> hambamu, pembantu 
      raja
--- Abdi ---> hamba
--- AgĂȘm ---> pakai
--- AgĂȘman ---> pakaian
--- AmĂȘng-amĂȘng ---> main-main, 
      berjalan-jalan
--- Ampéyan ---> istri kedua, selir
--- Aras ---> mencium
--- Asma ---> nama
--- Asma sĂȘpuh ---> nama tua
--- Asma timur ---> nama kecil
--- Atur-atur ---> mengundang



      B :

--- Babaran ---> melahirkan
--- Badhong ---> vagina
--- BĂȘksa ---> tari
--- BĂȘsta ---> ikat, belenggu tangannya
--- BĂȘstan ---> tahanan
--- BinggĂȘl ---> gelang
--- Bobot ---> berak, hamil
--- Bocong ---> pantat
--- Busana ---> pakaian, berpakaian



      C :

--- Caos ---> beri, hadiah
--- Caosan ---> pemberian
--- Cawik ---> cebok
--- CĂȘkoh ---> batuk



       D :

--- DalĂȘm ---> rumah, saya
--- Dangu ---> tanya
--- DĂȘdalĂȘm ---> tinggal
--- Dhahar ---> makan
--- Dhaharan ---> makanan
--- Dhangan ---> lega, berkenan, membaik
--- Dhaut ---> ompong, putus pusar
--- Dhautan ---> selamatan putus pusar
--- Dhawuh dalĂȘm ---> perintahmu ( raja )
--- DhĂȘstar ---> ikat kepala, iket
--- Duka ---> marah



      E :

--- Éyang ---> kakek, nenek



      G :

--- Garbini ---> hamil
--- Gadhing ---> ingus
--- Galih ---> hati, pikir
--- Garwa ---> suami, isteri
--- Garwa ampéyan ---> isteri selir
--- Garwa ampil ---> isteri selir
--- Garwa padmi ---> permaisuri
--- Garwa paminggir ---> isteri selir
--- GĂȘrah ---> sakit
--- Gindha ---> pijat
--- Grana ---> hidung
--- Griwa ---> tengkuk
--- Gumbala ---> kumis ( Sala )
--- Gurah ---> kumur
--- Gutuk ---> rumpang, ompong



      I :

--- Ibing ---> bulu mata
--- Imba ---> alis
--- Itik ---> kutu rambut



     J :

--- Jamas ---> cuci rambut, keramas
--- Jangga ---> leher
--- JĂȘmparing ---> panah
--- JĂȘngkar ---> berangkat, pergi
--- JĂȘngku ---> lutut
--- Jlagra ---> dahak
--- Julukan ---> tengkuk
--- JumĂȘnĂȘng ---> berdiri
--- JumĂȘnĂȘngan ---> penobatan raja



      K :

--- KagĂȘm ---> untuk
--- Kagungan ---> kepunyaan, punya
--- Kakung ---> pria
--- Kalam ---> penis
--- KalangĂȘnan ---> kesenangan, yang 
     disukai
--- Kalbu ---> hati
--- KalimĂȘngan ---> lupa, lalai
--- Kambil ---> pelana kuda
--- Kampuh ---> kain panjang, jarit
--- Karsa ---> maksud, kehendak, 
      keinginan
--- KasĂȘmĂȘkan ---> kemben, kain  
      penutup dada
--- KasugĂȘngan ---> keselamatan
--- KĂȘcoh ---> ludah
--- KĂȘjot ---> terkejut
--- KĂȘmbĂȘng ---> kumur, air mata 
      memenuhi sudut mata
--- KĂȘnaka ---> kuku
--- KĂ©ndhang ---> dibuang, diasingkan
--- KĂšngsĂȘr ---> melarikan diri
--- KĂȘrsa ---> maksud, kehendak, mau
--- KĂȘsarĂšn ---> tertidur
--- KĂȘsinggihan ---> kebetulan
--- KĂȘthĂȘkan ---> dagu
--- KĂȘthik ---> meratakan gigi
--- KinĂȘrsakakĂ© ---> dikehendaki
--- KinĂȘrsakakĂȘn ---> dikehendaki
--- Kondur ---> pulang
--- Konjuk ---> ditujukan, diberikan
--- Konyoh ---> oles, lulur
--- Krama ---> kawin, berumah tangga
--- Kumbala ---> janggut, kumis
--- Kunjuk ---> ditujukan, diberikan



      L :

--- Lancingan ---> celana pendek
--- Lantaran ---> tongkat, cendok
--- Lathi ---> bibir
--- Layon ---> mayat
--- LĂȘnggah ---> duduk
--- LĂȘrĂȘb ---> menginap
--- Lidhah ---> lidah
--- Loloh ---> jamu
--- Lolos ---> pergi tanpa pamit
--- Lukar ---> ganti, lepas
--- Luntak ---> muntah



      M :

--- Makutha ---> tutup kepala raja
--- Manggalih ---> berpikir, memikirkan
--- Mangking ---> mengenakan keris
--- Maos ---> mengigit
--- Maringi ---> memberi
--- Mbobot ---> hamil
--- MĂȘgĂȘng ---> menyapih bayi
--- MĂȘngagĂȘm ---> mengenakan, 
      memakai
--- Menggalih ---> berpikir, memikirkan
--- MĂȘtĂȘki ---> memijat
--- MĂȘthat ---> menyisir
--- MidhangĂȘt ---> mendengar
--- Mijiki ---> mencuci tangan/kaki
--- MilĂȘnggahakĂȘn ---> mendudukkan
--- Minaraki ---> menduduki
--- Mirsa ---> melihat
--- Mirsani ---> mengamati, melihat
--- Miyos ---> lahir, keluar, pergi
--- Mriksa ---> melihat
--- Mriksani ---> mengamati, melihat
--- Mundhut ---> membeli, mengambil
--- Mundur ---> pulang
--- Mungu ---> membangunkan
--- Munjuk ---> melapor, menghadap
--- Muroni --->  memabukkan
--- Mustaka ---> kepala
--- MutrakakĂȘn ---> menurunkan, 
      melahirkan
--- Muwun ---> menangis



     N :

--- Nangsang ---> mengalungi
--- Ndangu ---> menanyai, bertanya
--- Ndukani ---> memarahi
--- NĂȘdhak ---> menyalin, meniru
--- NĂȘdhaki ---> menyalin, meniru
--- NĂȘmbung ---> mencambuk
--- Ngabdi ---> menghamba, mengabdi
--- NgagĂȘm ---> memakai
--- Ngambili ---> mengenakan pelana
--- NgamĂȘng-amĂȘng ---> memberi 
      permainan
--- Ngandika ---> berkata
--- Ngaras ---> mencium
--- Ngarsa ---> depan
--- Ngasmani ---> menamai, 
      menandatangani
--- Ngasta ---> membawa, memegang, 
      mengajar, bejerja
--- NgĂȘcoh ---> meludah
--- NgĂȘcohi ---> meludahi
--- NgĂȘdhapi ---> mencicipi
--- NgĂȘmbĂȘngi ---> berkumur
--- NgĂ©ndhangakĂȘn ---> membuang, 
      menghayutkan, menghukum
--- NgĂȘndika ---> berkata, berbicara
--- NgĂȘndikakakĂȘn ---> membicarakan
--- NgĂȘndikani ---> menasehati
--- Nggarbini ---> hamil
--- Nggarwa ---> memperistri
--- Ngginda ---> memijit
--- Ngilani ---> menyapih
--- Nglukari ---> menanggalkan, melepasi
--- NgondurakĂȘn ---> mengembalikan
--- Ngonyohi ---> membedaki dengan 
      lulur
--- NgramakakĂȘn ---> menikahkan, 
      mengawinkan
--- Ngrawuhi ---> menghadiri, mendatangi
--- NgukĂȘl ---> menggelung rambut
--- NgukĂȘli ---> membuat konde orang 
      lain
--- Ngunjuk ---> minum
--- Ngunjuki ---> memberi minum, 
      memberi tahu
--- Ngutus ---> menyuruh
--- Nimbali ---> memanggil
--- Nindaki ---> menghadiri, mendatangi
--- Nitih ---> mengendarai, naik
--- Nitihi ---> mengendarai
--- Nongsongi ---> memayungi
--- Nurasi ---> mengencingi
--- Nyalirani ---> melakukan sendiri
--- Nyamping ---> kain/jarit
--- Nyaré ---> bermalam, tidur
--- NyarĂškakĂȘn ---> memakamkan, 
      menidurkan
--- Nyawiki ---> menceboki
--- NyawungakĂȘn ---> menjagokan
--- Nyawungi ---> menjagoi
--- Nyédani ---> membunuh
--- NyĂȘkar ---> melagukan tembang, 
      mengijing, ke pemakaman
--- NyĂȘkarsa ---> membiarkan
--- NyĂȘlirani ---> melakukan sendiri
--- NyĂȘnggangakĂȘn ---> menyembuhkan
--- NyĂȘta ---> memegang
--- NyingĂȘbi ---> menyelimuti
--- NyowanakĂȘn ---> menghadapkan
--- Nyuhun ---> sangat menghormat
--- Nyupiti ---> menghitankan
--- Nyuryani ---> mencuci muka


      P :

--- Padharan ---> perut
--- PakĂȘcohan ---> tempat meludah
--- Palarapan ---> dahi
--- Pamidhangan ---> pundak
--- PamidhangĂȘt ---> pendengaran
--- Pamuwun ---> menangis merintih
--- Panasar ---> sirih, sugi ( susur )
--- Pandangon ---> pertanyaan
--- PanĂȘngĂȘran ---> usar-usar ( uyeng )
--- PanĂȘnggak ---> anak kedua
--- PangagĂȘm ---> pakaian
--- PangagĂȘman ---> pakaian
--- Pangandika ---> cerita, berita,
      perkataan
--- Pangandikan ---> cerita, berita, 
      perkataan
--- Pangarasan ---> pipi
--- Panggalih ---> pikir
--- Panggalihan ---> pikiran
--- Panggalihipun ---> pikirannya
--- Pangunjukan ---> gelas
--- Paningal ---> mata
--- PaningsĂȘt ---> pengikat, ikat pinggang
--- PaningsĂȘtan ---> pengikat
--- PanjĂȘnĂȘngan ---> kamu
--- PanjĂȘnĂȘnganipun ---> ia, dia
--- Panunggul ---> tudung kepala ( raja )
--- Panuwun ---> rasa berterima kasih
--- Paras ---> cukur
--- ParĂȘng ---> boleh, diijinkan
--- Pasaréyan ---> tempat tidur, makam
--- Pasiraman ---> tempat mandi, 
      pemandian
--- Pasuryan ---> wajah
--- PatĂȘdhan ---> pangan, pemberian
--- PĂȘnggalih ---> pikir
--- PĂȘnggalihan --- > pemikiran
--- PĂȘngkĂȘran ---> punggung
--- PĂȘputra ---> beranak
--- PĂȘtĂȘk ---> pijat
--- PĂȘthat ---> sisir
--- PĂȘthatan ---> sisiran
--- PidhangĂȘt ---> pendhengar
--- Pinarak ---> singgah, mampir, duduk
--- Pirsa ---> tahu, mengerti, lihat
--- PitĂȘdhan ---> pemberian
--- Plandhungan ---> kandung kemih, 
      zakar
--- Pocong --- > pantat
--- Prambayun ---> susu
--- Prana ---> kelentit, rasa
--- PrĂȘmbayun ---> susu
--- Priksa ---> tahu, lihat
--- Priksakaké ---> perlihatkan
--- Priksani ---> lihatlah
--- Priyantun ---> orang
--- Pundhut ---> ambil, beli, minta
--- PuntĂȘn dalĂȘm ---> entah, tidak tahu
--- Putra ---> anak, laki-laki
--- Putri ---> perempuan
--- Putusan ---> pesuruh
--- PuyĂȘng ---> pusing



      R :

--- Racikan ---> jari
--- Raka ---> kakak
--- RakĂȘtan ---> daun untuk obat ( tapel )
--- Rama ---> bapak, ayah
--- Rawis ---> kumis
--- Rawuh ---> datang
--- Rayi --->  adik
--- RĂ©ma ---> rambut
--- RĂȘna ---> gembira
--- Rikma ---> rambut
--- Riwé ---> keringat
--- Riwénan ---> keringatan
--- Rotan ---> tongkat



      S :

--- SabĂȘt ---> pedang
--- Samparan ---> kaki
--- Sampéyan ---> kaki
--- Sangsang ---> kalung, cunduk
--- Sangsangan ---> kalung, cunduk
--- Saos ---> sedia, siap
--- Sap asta ---> sapu tangan
--- Saré ---> tidur
--- Saréan ---> tiduran
--- Sarib ---> kentut
--- SĂ©da ---> mati, meninggal
--- SĂȘmĂȘkan ---> kemben
--- SĂȘmprit ---> kesang, ingus ( sisi )
--- SĂȘnggang ---> sehat
--- SĂȘngkang ---> giwang
--- SĂȘngkĂȘr ---> pingit, sangkar
--- SĂȘsupĂ© ---> cincin
--- Sigra ---> bersin
--- SingĂȘb ---> selimut
--- Siram ---> mandi
--- Slira ---> tubuh, badan, kamu
--- Soca ---> mata
--- Songsong ---> payung
--- SugĂȘng ---> selamat
--- Sumangga ---> silakan
--- Sumaos ---> tersaji, sudah tersedia
--- Sundhulan ---> ubun-ubun
--- Supé ---> lupa
--- Surud ---> meninggal
--- Surya ---> wajah
--- Suryan ---> cuci muka
--- Swargi ---> almarhum



       T :

--- Talingan ---> telinga
--- Tandha asma ---> tanda tangan
--- Tandha asta ---> tanda tangan
--- Tapak asma ---> tandha tangan
--- Tapak asta ---> tanda tangan
--- Tasik ---> bedhak
--- Tasikan ---> bedakan
--- TĂȘbah jaja ---> membusungkan dada
--- TĂȘdhak ---> turun
--- TĂȘmbung ---> cambuk
--- TĂštĂšs ---> supitan
--- Timbal ---> panggil
--- Timur ---> muda
--- Tindak ---> jalan, pergi, berjalan
--- Tindakan ---> bepergian
--- Tindak-tindak ---> berjalan-jalan 
      santai
--- Tingal ---> mata
--- Titih ---> naik
--- Titihan ---> yang dinaiki
--- Truntunan ---> ari-ari
--- TumĂȘdhak ---> turun, menurun
--- Tuntunan ---> ari-ari
--- Turas ---> kencing, urine


      U :

--- Undur ---> pulang
--- Uninga ---> lihat, tahu
--- Unjuk ---> minum
--- Unjukan ---> minuman
--- Unjuk-unjuk ---> upeti
--- Untar ---> bisul
--- Untaran ---> bisulan
--- Utus ---> suruh, perintah
--- Utusan ---> suruhan, pesuruh



       W :

--- Waja ---> gigi
--- Wangkidan ---> tudung kepala
--- Wangkingan ---> keris
--- Waos ---> gigi
--- Wayah ---> cucu
--- WĂȘntis ---> paha
--- Wijik ---> membasuh, mencuci
--- Wiyos ---> lewat, keluar
--- Wungon ---> begadang, bertafakur 
      malam hari
--- Wungu ---> bangun
--- Wuru ---> mabok



      Y :

--- Yuswa ---> umur


                    --- wjg ---


----> ana candhakĂ© III. No. 16. 
         BAB : MUDHA KRAMA/KRAMA
         ANDHAP.


Monday, December 14, 2020

III. No. 14. BAB : UNGGAH-UNGGUHING BASA ( BASA KRAMA KAJARWA BASA INDONÉSIA )

 Unggah-Ungguhing Basa 14 :


 Basa Krama Kajarwa Basa IndonĂ©sia :

      A :

--- AbĂȘn  ---> adu
--- AbĂȘn-ajĂȘng ---> berhadapan
--- AbĂȘn-abĂȘn ---> mengadu
--- AbĂȘn-abĂȘnan ---> hadap-hadapan
--- AbĂȘnan ---> aduan
--- Abrit ---> merah
--- Agami ---> agama
--- AgĂȘng ---> besar
--- AjĂȘng ---> hadap, aju
--- AjĂȘng-ajĂȘngan ---> berhadap-hadapan
--- Ajrih ---> takut
--- AkĂȘn ---> aku, -kan ( afiks )
--- AkĂšn ---> perintah
--- Alit ---> kecil
--- Amargi ---> sebab, karena
--- AmbĂȘt ---> bau
--- Andhap ---> rendah
--- Andhapan ---> babi hutan
--- AnĂšm ---> muda
--- AngĂšn ---> menggembala
--- Anggé ---> pakai
--- AnggĂšn ---> di dalam (penanda verba)
--- Angkah ---> niat, maksud, arah, tujuan
--- Antawis ---> antara, kurang-lebih
--- Antos ---> nanti
--- Antuk ---> pulang ---> ham+antuk
--- AntukakĂȘn ---> pulangkan
--- Aos ---> harga ( berharga )
--- Apu ---> kapur
--- ApuntĂȘn ---> maaf
--- Arip ---> mengantuk
--- Arta ---> uang
--- Asor ---> hina, rendah
--- AsrĂȘp ---> dingin
--- Asring ---> sering
--- Atos-atos ---> hati-hati
--- Awis ---> mahal, jarang, tawar
--- Awisan ---> larangan, pantangan
--- Awon ---> jelek
--- Ayam ---> ayam



      B :

--- Badan ---> badan
--- Badhé ---> akan
--- Baita ---> perahu
--- BajĂȘng ---> anak pertama
--- BakĂȘn ---> baku
--- Balé griya ---> rumah dan pekarangan
--- Balé pémahan ---> rumah tangga
--- Banon ---> batu bata merah
--- Batos ---> batin
--- BĂȘbah ---> bubuh
--- BĂȘbĂȘtan ---> bawaan, oleh-oleh
--- BĂȘbucal ---> berak
--- BĂȘbujĂȘng ---> berburu
--- BĂȘdintĂȘnan ---> keseharian
--- BĂȘkta ---> bawa
--- BĂȘn ---> adu ---> abĂȘn = mengadu
--- BĂȘna ---> banjir
--- BĂȘnang ---> bolah
--- BĂȘnawi ---> bengawan
--- BĂ©njang ---> besok
--- BĂšnjing ---> besok
--- BĂšntĂȘn ---> beda
--- BĂȘntĂšr ---> panas
--- BĂȘrah ---> buruh
--- BĂȘsmi ---> bakar
--- BĂȘta ---> bawa ---> mbĂȘkta ---> 
      membawa
--- BĂȘtah ---> butuh
--- BĂȘtan ---> bawaan
--- BĂȘthak ---> menanak nasi
--- Bibar ---> usai, selesai
--- Bibaran ---> rampung, selesai
--- Bibrah ---> rusak, bongkar
--- Bidhal ---> berangkat, pergi
--- Bikak ---> buka
--- Bilih ---> jika  apabila, kalau
--- Bingah ---> senang
--- Bokbilih ---> jika memang, barangkali
--- BokmĂȘnawi ---> barangkali
--- BotĂȘn ---> tidak, bukan
--- Bucal ---> buang
--- BujĂȘng ---> buru
--- BujĂȘngan ---> buruan



      C :

--- Cariyos ---> cerita, kata
--- CĂȘkap ---> cukup
--- CakĂȘt ---> dekat
--- CĂȘkapan ---> pas, cukupan
--- CĂȘlak ---> dekat
--- CĂȘlĂȘp ---> mewarnai kain dengan 
      warna nila/biru
--- CĂȘmĂȘng ---> hitam
--- CĂȘpĂȘng ---> pegang, tangkap
--- CĂȘpĂȘng damĂȘl ---> bekerja, pekerjaan
--- CĂȘpĂȘngan ---> pegangan
--- CĂȘrak ---> dekat
--- Cobi ---> coba
--- CobĂšn-cobĂšn ---> percobaan
--- Criyos ---> cerita, kata
--- Cucal ---> kulit, wayang
--- Cucalan ---> menanggap wayang, 
      wayangan



      D :

--- Dados ---> jadi
--- Dados manah ---> jadi pikiran
--- Dalah ---> dan, serta
--- DalakĂȘn ---> keluarkan
--- Dalu ---> malam
--- DamĂȘl ---> buat
--- DamĂȘlan --->buatan
--- Dandos ---> berhias, dandan, 
      memperbaiki
--- Dangu ---> lama
--- Dasan ---> puluhan
--- DawĂȘg ---> lagi, sedang, mari
--- DĂȘdamĂȘl ---> senjata
--- Dédé ---> bukan
--- DĂškĂšk ---> letak, taruh 
--- DĂškĂškakĂȘn ---> letakkan
--- DĂȘling ---> bambu
--- DĂȘnawa ---> raksasa
--- DĂšrĂšng ---> belum
--- Dhamang ---> jelas
--- Dhangan ---> sembuh, berkenan
--- DhatĂȘng ---> ke, kepada, datang
--- Dhawah ---> jatuh
--- DhĂȘkah ---> kampung, dukuh
--- DhumatĂȘng ---> kepada
--- Dhusun ---> desa
--- Dhuwung ---> keris
--- Dilah ---> lampu
--- DintĂȘn ---> hari
--- DintĂȘnan ---> harian
--- Dipun ---> di
--- Dlancang ---> kertas
--- Dora ---> dusta, bohong
--- Dospundi ---> bagaimana
--- DrĂȘmi ---> sekedar
--- Drigami ---> halangan, aral
--- Dugi prayogi ---> pembicaraan yang 
      baik
--- Dugi-dugi ---> kira-kira, sampai-
      sampai
--- Dukacipta ---> susah
--- Duka sampéyan ---> entah, tidak tahu
--- Duka dalĂȘm ---> entah, tidak tahu
--- Duka ki ---> marah
--- Dumados ---> terjadi
--- Dumugi ---> sampai, datang



     E :

--- Ébah ---> bergerak
--- Éca ---> enak
--- Élmi ---> ilmu
--- Émah-Ă©mah ---> berumah tangga, 
      kawin
--- Émut ---> ingat, sadar
--- Ênùm ---> muda
--- Êngùn ---> gembala
--- ÈngĂȘt ---> ingat
--- Énggal ---> baru
--- Énggal-Ă©nggalan ---> sebentar, cepat
      sekali
--- Ênggùn ---> tempat
--- Énjing ---> pagi
--- Êntosi ---> tunggu
--- Épah ---> upah
--- Êrtos ---> mengerti, tahu
--- ÊsĂȘs ---> rokok
--- Èstri ---> perempuan
--- Èstu ---> sungguh
--- Èstunipun ---> sesungguhnya, 
      sebenarnya
--- Étang ---> hitung
--- Étangan ---> hitungan, perhitungan
--- Éwah ---> ubah
--- ÈwĂȘd ---> sungkan



      G :

--- Gadhah ---> milik, punya
--- Gampil ---> mudah
--- Ganggu damĂȘl ---> jail, menjahili
--- Gangsa ---> gamelan
--- Gangsal ---> lima
--- GantĂšn ---> sirih, kinang
--- Gantos ---> ganti
--- Gantosan --- > gantian, bergantian
--- Garap santun ---> menstruasi
--- Garap toya ---> menstruasi
--- Gatos ---> penting
--- GĂȘbag ---> pukul
--- GĂȘdugi ---> sampai, tercapai
--- GĂȘga ---> turut ---Nggega --> menurut
--- GujĂȘng ---> tertawa
--- GĂȘgujĂȘngan ---> berkelakar
--- GĂȘmujĂȘng ---> tertawa
--- GĂȘlaran ---> tikar
--- GĂȘmatos ---> sayang
--- GĂȘndhis ---> gula
--- GĂȘndhis jawi ---> gula merah
--- GĂȘntos ---> ganti
--- GĂȘntosan ---> gantian
--- GĂȘsang ---> hidup
--- Gigah ---> bangun
--- Gigat --_> gugat
--- Gina ---> manfaat
--- GinĂȘm ---> bicara, kata
--- GinĂȘman ---> berbicara
--- GlĂȘga ---> pohon kelapa ( glugu )
--- Griya ---> rumah
--- GujĂȘng ---> tawa, tertawa
--- Gumampil ---> meremehkan
--- Gumantos ---> berganti, menggantikan
--- Gumatos ---> sangat penting
--- GumujĂȘng --- tertawa



      I :

--- IbĂȘr ---> terbang
--- Ical ---> hilang
--- IjĂȘm ---> hijau
--- IjĂȘman ---> berita yang dilisankan
--- Ilmi ---> ilmu
--- ImbĂȘt ---> tambah
--- ImbĂȘtan ---> tambahan
--- ImbĂȘt-imbĂȘtan ---> tambahan
--- Indhak ---> naik
--- Ingah ---> pelihara
--- Ingahan ---> hewan piaraan
--- Inggah ---> naik
--- Inggih ---> iya
--- Inggil ---> atas, tinggi
--- Ingkang bapak ---> bapakmu
--- Ingkang putra ---> anakmu
--- Ingkang ---> yang, -mu ( klitik )
--- ..ipun ---> nya



      J :

--- Jagi ---> jaga
--- JalĂȘr ---> laki-laki
--- Jampi ---> jamu, obat
--- Jampi-jampi ---> mantera, guna-guna
--- JangkĂȘp ---> lengkap, genap
--- Japi ---> doa, mantera
--- Jatos ---> jati 
--- Jawah ---> hujan
--- Jawi ---> Jawa, luar
--- JĂȘnĂ© ---> kuning
--- JĂȘjĂȘr ---> ukiran, ukir
--- JĂȘnĂ©an ---> kuningan
--- JĂȘnĂ©-jenĂ©an ---> emas imitasi, kuning-
      kuningan
--- JĂȘram ---> jeruk



      K :

--- KabĂȘkta ---> terbawa, dibawa
--- KabĂȘkta saking ---> terbawa oleh
--- KabĂȘbahan ---> terbubuhi, dibubuhi
--- KabĂȘnan ---> kebanjiran
--- KabĂȘsmĂšn ---> terbakar, kebakaran
--- KabĂȘtahan ---> kebutuhan
--- Kabingahan ---> kebahagiaan, 
      kesenangan
--- Kaca tingal ---> kaca mata
--- KacĂȘkapan ---> tercukupi, kecukupan
--- Kados ---> seperti
--- Kadadosan ---> terjadi, kejadian
--- Kados punapa ---> seperti apa
--- Kados pundi ---> bagaimana
--- KadugĂšn ---> terkabul, tercapai
--- KaĂšngĂȘtan ---> teringat
--- KagĂȘngĂȘn ---> terlalu besar
--- KaindhakakĂȘn ---> dinaikkan
--- Kaindhakan ---> dinaikkan
--- Kajang sirah ---> bantal
--- KajĂȘng ---> maksud, kayu
--- KajĂȘngan ---> gunungan ( wayang )
--- KajrihĂȘn ---> ketakutan
--- Kala ---> waktu, saat
--- KakĂȘn ---> kaku
--- Kala sĂȘmantĂȘn ---> saat itu
--- Kalangkung ---> kekebihan, terlewati
--- Kalawan ---> dan, serta, dengan
--- Kalayan ---> dan, serta, dengan
--- KalajĂȘng ---> terlanjur
--- Kalampah ---> terlaksana, lazim
--- Kalangkung ---> terlewati, dilewati
--- KalĂȘbĂȘt ---> diterima, termasuk
--- KalĂȘbĂȘtan ---> kemasukan
--- KalĂȘbĂȘtĂȘn ---> terlalu dalam
--- KalĂȘrĂȘsan ---> kebetulan
--- Kalimrahan ---> kelaziman
--- KamajĂȘngan ---> kemajuan
--- KalĂȘnggahan ---> kedudukan
--- KalĂȘpatan ---> kesalahan
--- KalĂȘrĂȘs ---> kebetulan
--- Kalih ---> dua
--- Kalih malih ---> juga, dan
--- Kalihan/kaliyan ---> dan, dengan
--- Kalimrahan ---> kebiasaan, kewajaran
--- KalingsĂȘman ---> merasa malu
--- KalitĂȘn ---> terlalu kecil
--- Kaliyan ---> dengan, dan
--- KamajĂȘngan ---> terlalu maju, 
      kemajuan
--- Kambang ---> arena laga
--- Kambangan ---> itik ( bebek )
--- KambĂȘngan ---> arena laga, ilalang
--- KambĂȘt ---> tercium
--- Kamipurun ---> bergaya pemberani
--- Kamirahan ---> diberi murah, terlalu 
      murah
--- KamisĂȘpuh ---> jabatan kepala 
      kampung
--- Kampir ---> singgah
--- Kanca Ăšstri ---> isteri
--- KandĂȘlan ---> lapis emas pada rangka 
      keris
--- KandhapĂȘn ---> terlalu rendah
--- KanĂ©man ---> kelompok anak muda, 
      tempat tinggal putri mahkota
--- Kanggé ---> berguna, untuk
--- Kanggénan ---> tertempati, ditempati
--- KantĂȘnan ---> jelas
--- Kantos ---> sabar
--- Kantosan ---> bersabar diri
--- Kantukan ---> terdatangi
--- Kantun ---> tertinggal, sisa
--- Kantunan ---> tersisa, sisa-sisa
--- Kaot ---> beda, selisih
--- Kapal ---> Kuda
--- Kapang ---> rindu
--- Kapatosan ---> kepatihan
--- Kapénakan ---> kemenakan
--- KapĂȘngkĂȘr ---> berlalu, yang lalu
--- Kapilaré ---> kekanak-kanakan
--- Kaping ---> yang ke
--- KapintĂȘn ---> ke berapa, tidak terurus
--- KapirĂȘng ---> terdengar
--- Kapurunan ---> keberanian
--- KarahajĂȘngan ---> keselamatan
--- KarĂȘmĂȘnan ---> kesenangan
--- Karisakan ---> kerusakan
--- Karumiyinan ---> didahului, terdahului
--- Kasaénan ---> kebaikan
--- Kasagahan ---> kesanggupan
--- KasagĂȘdan ---> kemampuan, 
      ketrampilan
--- Kasarasan ---> kesehatan
--- Kasisahan ---> kesusahan
--- KasrĂȘpĂȘn ---> kedinginan
--- KasumĂȘrĂȘpan ---> kelihatan, ketahuan
--- Katampi ---> diterima
--- KatĂȘbihan ---> terlalu jauh
--- KatĂȘbihĂȘn ---> terlalu jauh
--- KatĂȘdha ---> dimakan
--- KatĂȘmpahan ---> terkena akibat 
      perbuatan orang lain
--- Kathah ---> banyak
--- Katingal ---> tampak
--- Kawan ---> empat
--- Kawaos ---> dibaca
--- KawĂȘdal ---> terucap
--- KawĂȘdalakĂȘn ---> dikeluarkan, 
      terucapkan
--- KawilujĂȘngan ---> keselamatan
--- KawisĂȘn ---> terlalu mahal, terlalu 
      renggang
--- KawiyarĂȘn ---> terlalu luas, terlalu 
      lebar
--- Kawon ---> kalah
--- KawonĂȘn ---> terlalu jelek
--- Kawrat ---> dimuat
--- Kawratan ---> terlalu berat
--- KawratĂȘn ---> terlalu berat
--- Kayektosan ---> kenyataan
--- KabĂȘsmi ---> terbakar
--- KabĂȘtahan ---> kebutuhan
--- Kebincihan ---> dikebiri
--- KĂ©calan ---> kehilangan
--- KĂ©canĂȘn ---> terlalu enak
--- KĂȘcĂȘkapan ---> kecukupan
--- KĂȘcĂȘlakĂȘn ---> terlalu dekat
--- KĂȘcoh ---> ludah, meludah
--- KĂȘdadosan ---> kejadian
--- KĂȘdah ---> harus
--- KĂȘdalon ---> terlalu malam
--- KĂȘdangon ---> terlalu lama
--- KĂȘdhatĂȘngan ---> kedatangan, 
      terdatangi
--- KĂȘdhawahan ---> kejatuhan
--- KĂȘdugi ---> tercapai, terkabul
--- KĂȘdumugĂšn ---> kedatangan
--- KĂȘjawahan --- > kehujanan
--- KĂȘjawĂšn ---> hal Jawa, kebatinan
--- KĂȘjawi ---> kecuali, selain
--- KĂȘjawi punika ---> selain itu
--- KĂȘkah ---> kukuh
--- KĂȘkathahĂȘn ---> terlalu banyak
--- KĂȘkirangan ---> kekurangan
--- KĂȘlajĂȘng ---> terlanjur
--- KĂȘlampah ---> terlaksana, lazim
--- KĂȘlangkung ---> terlewati, dilewati
--- KĂȘlarĂšnĂȘn ---> terlalu muda
--- KĂ©mawon ---> saja
--- KĂȘmirĂȘngĂȘn ---> terngiang-ngiang
--- KĂȘmpal ---> kumpul
--- KĂȘmpalan ---> kupulan, rapat
--- KĂšmutan ---> teringat
--- KĂšndĂȘl ---> berhenti  istirahat
--- KĂȘndĂȘl ---> pemberani
--- KĂȘndhagi ---> sejenis peti
--- KĂšngĂȘtan ---> teringat
--- KĂšnging punapa ---> kenapa, mengapa
--- KĂšnging ---> boleh, kena
--- KĂšnjingĂȘn ---> terlalu pagi
--- KĂȘpambĂȘngan ---> terhalang, 
      terhadang
--- KĂȘpang ---> kepung
--- KĂȘpanggih ---> bertemu
--- KĂȘpanjangĂȘn ---> terlalu panjang
--- KĂȘpatos ---> terlelap
--- KĂȘpatosan ---> kepatihan
--- KĂȘpĂȘjahan ---> kepaten
--- KĂȘpĂ©nakan ---> kemenakan
--- KĂȘpĂȘngkĂȘr ---> yang lalu
--- KĂȘpireng ---> terdengar
--- KĂȘplajĂȘng ---> terlanjur lari
--- KĂȘra ---> kurus
--- KĂȘrĂȘman ---> sangkar
--- KĂȘrsanipun ---> biar
--- KĂ©sah ---> pergi
--- KĂȘsangĂȘtĂȘn ---> keterlaluan
--- KĂȘsaĂ©nĂȘn ---> terlalu baik
--- KĂȘsĂȘpĂȘnan ---> kesepian
--- KĂȘsĂȘrĂȘpan ---> kemasukan setan
--- KĂȘsĂȘsa ---> tergesa
--- KĂȘsiyangĂȘn ---> kesiangan
--- KĂȘsontĂȘnĂȘn ---> terlalu sore
--- KĂȘsupĂšn ---> lupa, lalai
--- KĂȘtamon ---> kedatangan tamu
--- KĂȘtampi ---> diterima
--- KĂ©tang ---> walaupun, terhitung
--- KĂȘtanggĂȘlan ---> terbebani, percumah
--- KĂȘtawis ---> terlihat, tampak
--- KĂȘtĂȘlasan ---> kehabisan
--- KĂȘtĂȘtah ---> dituduh, dicela
--- KĂȘtilĂȘman ---> tertidur
--- KĂȘtirahan ---> tersisakan
--- KĂȘtlajĂȘng ---> terlanjur
--- KĂȘtos ---> ketan
--- KĂȘtoyan ---> terkena air
--- KĂȘtrimah ---> dianggap baik, diterima
--- KĂȘtuwukĂȘn ---> kekenyangan
--- KĂȘwĂȘdal ---> terkatakan, terucap
--- KĂšwĂȘdan ---> serba salah, terlalu sulit
--- KĂȘwuron ---> mabuk
--- Kilak ---> belanja untuk dijual lagi
--- KilĂšn ---> barat
--- Kimat ---> kambuh
--- Kina ---> lampau, lama, kuno
--- Kina-makina ---> jaman lampau
--- KinantĂšn ---> tak terkira, tak jelas
--- KinĂšn ---> disuruh, dioerintah
--- KinggilĂȘn ---> terlalu tinggi
--- KintĂȘn ---> kira
--- KinintĂȘn ---> disangka, dikira
--- KintĂȘn-kintĂȘn ---> kira-kira, kurang 
      lebih
--- Kintu ---> kirim
--- Kintun ---> kirim
--- Kintunan ---> kiriman
--- Kirang ---> kurang
--- Kitha ---> kota
--- Kiyat ---> kuat
--- Klapa ---> kelapa
--- KlĂȘbĂȘt ---> termasuk, diterima
--- KlĂȘbĂȘtan ---> kemasukan
--- KlĂȘmpak ---> kumpul
--- KlĂȘntit ---> kelentit
--- KlĂšntu ---> tertukar, keliru
--- Klintu ---> tertukar, keliru
--- KontĂȘn ---> pintu
--- Konjuk ---> kepada, ditujukan
--- Kori ---> pintu
--- Krami ---> menikah
--- Kraos ---> terasa, kerasan, betah
--- Kudha ---> kuda
--- Kula ---> saya
--- KulintĂȘn ---> terbiasa
--- KumĂȘdah ---> merasa harus berbuat
--- KĂȘdah-kumĂȘdah ---> ingin sekali 
      melakukan sesuatu
--- Kuwaos ---> mampu, kuasa
--- Kuwatos ---> was-was, khawatir
--- Kuwawi ---> kuat



     L :

--- LabĂȘt ---> bela, jasa baik 
--- Lados ---> layan, saji
--- Ladosan ---> sajian, layanan
--- LajĂȘng ---> kemudian
--- Lambang ---> tukar
--- Lampah ---> jalan
--- Lampah dhodhok ---> jalan sambil 
      jongkok
--- Lampah ngiwa ---> serong
--- Lampahan ---> lakon, waktu yang 
      diperlukan
--- Landi ---> Belanda
--- Langkung ---> lebih, lewat
--- Lanté ---> tikar
--- Lanthingan ---> kendi
--- Laré ---> anak
--- Latu ---> api
--- LĂȘbĂȘt ---> dalam, masuk
--- LĂȘbĂȘtan ---> masukan, setor arisan
--- LĂȘlados ---> melayani, menyiapkan
--- LĂȘlatu ---> berdiang
--- LĂȘma ---> gemuk
--- LĂȘmbu ---> sapi
--- LĂȘpat ---> salah
--- LĂšpĂšn ---> sungai
--- LĂšr ---> utara
--- LĂšr kilĂšn ---> barat laut
--- LÚr wétan ---> timur laut
--- LĂȘrĂȘs ---> betul
--- Lilin ---> lilin, malam
--- Liman ---> gajah
--- Limrah ---> wajar, umum, lazim
--- Linangkung ---> luar biasa
--- LingsĂȘm ---> malu
--- Lintonan ---> saling menukar
--- Lintu ---> tukar
--- Lisah ---> minyak
--- Lisah gas --->minyak tanah
--- Lisah patra ---> minyak tanah
--- Lisah pĂȘt ---> minyak tanah
--- Lisah wangi ---> minyak wangi
--- Lumados ---> melayani, menyajikan
--- Lumajar ---> lari
--- LumajĂȘng ---> lari
--- Lumampah ---> berjalan
--- Lumangkung ---> sombong
--- LumĂȘbĂȘt ---> masuk
--- Lungguh ---> duduk



     M :

--- MabĂȘn ---> mencibir, mencela
--- MabĂȘni ---> membantah, mengolok-
      olok
--- Madosi ---> mencari
--- Maésa ---> kerabau
--- MaibĂȘn ---> tidak percaya dengan 
      mencela
--- MajĂȘng ---> maju, ke depan
--- MajĂȘngakĂȘn ---> memajukan
--- MakatĂȘn ---> demikian, begitu, begini
--- MakĂšwĂȘdi ---> menghambat
--- Malih ---> lagi
--- MambĂȘngi ---> menghalangi
--- MambĂȘt ---> berbau
--- Manah ---> hati, pikiran, rasa
--- Manawi ---> bila, jika, jikalau
--- Mandé ---> berjualan
--- MandĂ©kakĂȘn ---> menjualkan
--- Mandhap ---> turun
--- Mandung ---> mencuri
--- Mandungi ---> memanglingkan, 
      penampilannya jadi lain
--- MangĂȘrtos ---> tahu, mengerti
--- Mangga ---> silakan, mari
--- ManggĂšn ---> bermukim, tinggal
--- Manggih ---> menemukan
--- ManggihakĂȘn ---> menemukan
--- Manggihi ---> menemui
--- Mangké ---> nanti
--- Mangsul ---> membalik
--- MangsulakĂȘn ---> mengembalikan
--- Mangsuli ---> mengulangi, 
      mengulang, menjawab
--- ManjangakĂȘn ---> memanjangkan
--- MantĂȘn ---> kian --- semanten ---> 
      sekian
--- Mantos-mantos ---> berpesan supaya
--- Mantuk ---> pulang
--- MantukakĂȘn ---> mengembalikan
--- Mantun ---> sembuh
--- MantunakĂȘn ---> menyembuhkan
--- Mantuni ---> sembuh dari, berhenti 
      dari
--- Maos ---> membaca, menumbak
--- Maosi ---> memajaki
--- Marasi ---> mencukur
--- Martosi ---> mengabari
--- Martuwi ---> menjenguk
--- Maosan ---> tanah yang disewakan
--- MaspaosakĂȘn ---> memperhatikan
--- Mastaka ---> kubah
--- Mastani ---> menuebut, menamai
--- Mbaita ---> naik perahu
--- Mbobot ---> hamil
--- MĂ©bah ---> bergerak, menggerakkan
--- MĂȘdal ---> keluar
--- MĂȘdamĂȘl ---> bekerja
--- MĂȘdhak ---> turun
--- MĂȘjahi ---> membunuh
--- MĂȘkatĂȘn ---> demikian, begini
--- MĂȘkĂšwĂȘdi ---> menghambat, 
      menghalang-halangi
--- Memurun ---> memberanikan
--- MĂȘnapa ---> apa
--- MĂȘnawi ---> apabila, jika, barangkali
--- MĂ©nda ---> kambing
--- MĂ©ndha ---> kambing, menyerupai, 
      seperti
--- MĂšndĂȘl ---> diam
--- MĂȘndhĂȘt ---> mengambil
--- MĂȘngajĂȘng ---> menuju depan
--- MĂȘngalĂšr ---> menuju utara
--- MĂȘnganggĂ© ---> memakai
--- MĂȘnggah ---> bagi, adapun
--- MĂȘngilĂšn ---> menuju barat
--- MĂȘnginggil ---> menuju atas
--- MĂȘngkĂ© ---> nanti, sebentar lagi
--- MĂȘngkĂȘr ---> membelakangi
--- MĂȘngku ---> mengandung, 
      mempunyai, bermaksud
--- MĂȘngsah ---> musuh, lawan
--- MĂȘnika ---> ini, itu
--- MĂȘningi ---> mengalami
--- MĂȘrdamĂȘl ---> bekerja
--- MĂȘrdhusun ---> ke desa
--- MĂȘrgi ---> jalan, sebab, karena
--- MĂȘrni ---> memberi warna, mewarnai
--- MĂȘrtamu ---> bertamu
--- MĂȘrtosakĂȘn ---> mengabarkan
--- MĂȘrtosi ---> mengabari, memberi 
      kabar
--- MĂȘrtuwi ---> menjenguk, melihat
--- MĂȘstani ---> menuduh, menamai
--- MĂȘtahakĂȘn ---> mewutuhkan
--- MĂȘtak ---> mengubur, menanam
--- MĂ©tang ---> menghitung
--- MĂȘthak ---> puasa memutih
--- MĂȘwahi ---> membubuhi, menambahi
--- MibĂȘr ---> terbang
--- Mical ---> menghitung
--- MicantĂȘn ---> bicara, berkata
--- Mikantuki ---> beruntung
--- Mikawoni ---> mengalah
--- Mila ---> karena, makanya
--- MilujĂȘngi ---> selamatan, menyelamati
--- Mimpang ---> menang
--- Mindhah ---> memindhah, menggeser
--- Mindhak ---> bertambah, naik, 
      menjadikan
--- Minggah ---> naik
--- MintĂȘn ---> berapa setiap satunya
--- Mirah ---> murah, banyak sekali
--- Mirantos ---> lengkap peralatannya
--- Miraos ---> lezat, nikmat
--- MirĂȘng ---> mendengar
--- Misanjangi ---> menasehati
--- Misantuni ---> menyantuni
--- MitambĂȘti ---> pura-pura tidak tahu
--- MitĂȘdahakĂȘn ---> memberitahukan
--- Miwah ---> serta, dengan, dan
--- MiyarakĂȘn ---> memperluas, 
      memperlebar
--- Mlajar ---> lari
--- Mlampah ---> berjalan
--- MlĂȘbĂȘt ---> masuk
--- MlĂȘmpak ---> berkumpul
--- Mradini ---> membagi rata
--- Mraos ---> nikmat, lezat
--- MrasĂȘkawan ---> membagi menjadi 
      empat
--- MrihatosakĂȘn ---> menghawatirkan
--- Mrika ---> ke sana
--- Mriki ---> ke sini
--- Mriku ---> ke situ
--- Mripat ---> mata
--- Mriyantuni ---> bergaya priyayi
--- Mucal ---> mengajar
--- Mugi ---> semoga
--- Mundri ---> puting susu
--- MungĂȘl ---> berbunyi, bersuara
--- MurugakĂȘn ---> mengantarkan, 
      menyebabkan
--- Murugi ---> menjemput, mendatangi
--- Mutawatosi ---> mencemaskan



      N :

--- Nagari ---> negara, kota
--- Nagasantun ---> nagasari
--- NakdhĂšrĂšk ---> saudara sepupu
--- NakĂškakĂȘn ---> menanyakan
--- NakĂšni ---> menanyai
--- NaksihakĂȘn ---> menyisakan
--- Nama ---> nama
--- NambĂȘt ---> menyambung
--- NambĂȘti ---> pura-pura tak tahu
--- Namoni ---> menjadi tamu
--- NampĂšni ---> menerima
--- Nampi ---> menerima
--- Namung ---> hanya, cuma
--- NanĂȘm ---> menanam
--- NanggĂȘl ---> menanggung
--- Nangsuli ---> mengikat
--- Narimah ---> pasrah, menerima
--- Nasiki ---> membedaki
--- Naté ---> pernah
--- NawĂškakĂȘn ---> menawarkan
--- NawĂšni ---> menawari
--- Nawi ---> menawar
--- Ndangoni ---> menjadikan lama
--- NdĂȘdangu ---> membuat lama
--- NdhatĂȘngi ---> mendatangi, 
      menghadiri
--- Ndhawah ---> pura-pura jatuh
--- Ndhawahi ---> kejatuhan
--- NĂȘbih ---> menjauh
--- NĂȘbihi ---> menjauhi
--- NĂȘdahakĂȘn ---> menunjukkan, 
      memberitahukan
--- NĂȘdahi ---> memberi tahu
--- NĂȘdha ---> makan, minta
--- NĂȘdhak ---> menyalin, menerima
--- NĂȘdhi ---> makan
--- NĂȘdhani ---> memakan, suka meminta
--- NĂȘgari ---> kota, negara
--- NĂȘgil ---> menjadikan ladang
--- NĂȘksihakĂȘn ---> menyisakan
--- NĂȘlasakĂȘn ---> menghabiskan
--- NĂšm ---> muda
--- Ném-néman ---> pemuda
--- NĂȘmpahi ---> mengganti kerugian
--- Nénéman ---> pemuda
--- NĂȘngga --->menunggu
--- NĂȘnggani ---> menunggui
--- NĂȘpangi ---> mengenali
--- NĂȘpdal ---> hari kelahiran
--- NĂȘsa-nĂȘsa ---> menyuruh cepat
--- NĂȘsĂȘp ---> menyusu
--- NĂȘsĂȘpi ---> menyusui
--- NĂȘsihakĂȘn ---> menyisakan
--- NĂȘtah ---> menuduh, memarahi
--- NĂštĂšsakĂȘn ---> menyunatkan
--- NgabĂȘn ---> mengadu
--- NgabĂȘn-abĂȘn ---> mengadu-adu
--- NgabĂȘn-abĂȘni ---> membujuk
--- NgabritakĂȘn ---> membuat merah, 
      memerahkan
--- Ngabriti ---> memerahi
--- NgagĂȘngakĂȘn ---> membesarkan
--- NgajĂȘng ---> depan
--- NgajĂȘngakĂȘn ---> mengajukan, 
      mengusulkan, menghadapi
--- NgajĂȘng-ajĂȘng ---> mengharapkan
--- NgajĂȘngipun ---> depannya
--- NgajĂȘngi ---> ikut tampil
--- Ngajrih-ajrihi ---> menakut-nakuti
--- Ngajrihi ---> menakuti
--- Ngakathah ---> orang banyak
--- NgakĂȘn ---> mengaku
--- NgakĂȘni ---> mengakui
--- NgakĂȘnakĂȘn ---> membuat kaku
--- NgakĂȘn-akĂȘn ---> mengaku-aku
--- NgalĂšr ---> ke utara
--- NgalitakĂȘn ---> mengecilkan
--- NgambĂȘngi ---> menghalangi
--- NgambĂȘt ---> membau
--- NgambĂȘt-ambĂȘti ---> menyebarkan 
      bau, mebuat bau tersebar
--- NgambĂȘti ---> membaui
--- Ngampil ---> meminjam
--- Ngandhap ---> bawah
--- NgandhapakĂȘn ---> menurunkan
--- Ngandhapi ---> mengikuti, menuruni
--- Nganggé ---> memakai
--- NganggĂšni ---> menempati, 
      mengenakan, memakaikan
--- Ngangkah ---> bermaksud, 
      mempunyai maksud
--- Ngangkah-angkah ---> berhati-hati
--- Ngantawisi ---> memberi batas, 
      menyekat
--- Nggantos ---> sampai
--- NgantosakĂȘn ---> menantikan, 
      menanti, menunggu
--- Ngatos-antos ---> berhati-hati
--- Ngantos-ngantos ---> menanti-nanti
--- Ngantun ---> sengaja terlambat
--- NgantunakĂȘn ---> menyisakan, 
      meninggalkan
--- Ngaos ---> mengaji
--- Ngaosi ---> menghormati
--- NgapintĂȘni ---> menyusahkan
--- Ngapu ---> mengapur
--- NgapuntĂȘn ---> maaf
--- Ngartani ---> membayari
--- NgasrĂȘpakĂȘn ---> mendinginkan
--- NgatĂȘn ---> begitu, begini
--- NgathahakĂȘn ---> memperbanyak
--- Ngathahi ---> menambah banyak
--- Ngatingal ---> memperlihatkan
--- Ngatos-atos ---> berhati-hati
--- Ngawis ---> menawar
--- Ngawisi ---> melarang, menjauhi
--- Ngawon ---> mengalah
--- NgawonakĂȘn ---> mengalahkan
--- Ngawon-awon ---> menjelek-jelekan
--- Ngawrat ---> memuat
--- NgawratakĂȘn ---> memberatkan
--- Ngawrati ---> membebani, memihak
--- NgĂ©bahakĂȘn ---> menggerakkan
--- Ngéca-éca ---> menyenangkan
--- NgĂȘdalakĂȘn ---> mengeluarkan, 
      menampilkan
--- NgĂȘdali ---> menampilkan
--- NgĂȘdugĂšni ---> berkenan
--- NgĂȘjawĂškakĂȘn ---> mengecualikan, 
      menjawakan
--- NgĂȘjawi ---> ke Jawa
--- NgĂȘkahi ---> mengukuhi
--- NgĂȘkĂȘpi ---> melindungi, menutupi
--- NgĂšlmi ---> ilmu
--- NgĂ©mah-Ă©mahakĂȘn ---> mengawinkan
--- NgĂȘmingakĂȘn ---> mengkhususkan
--- NgĂȘmpal ---> mengumpul
--- Ngémut-émut ---> mengingat-ingat
--- NgĂšndĂȘlakĂȘn ---> mendiamkan
--- NgĂšndĂȘli ---> memecat, 
      mengistirahatkan
--- NgĂȘndhangsuli ---> mengendalikan
--- NgĂȘnĂšmakĂȘn ---> meremajakan
--- NgĂȘnĂšmi ---> bergaya muda
--- NgĂȘngĂšn ---> mengembala
--- NgĂšngĂȘt-ĂšngĂȘt ---> mengingat-ingat
--- Ngénggali ---> mencoba yang baru
--- NgĂȘnggĂšn ---> di tempat
--- NgĂȘnggĂšni ---> menempati
--- NgĂȘnggĂšn-ĂȘnggĂšni ---> memakaikan
--- NgĂȘnggihi ---> mengiyakan
--- NgĂšngingi ---> mengenai
--- NgĂȘntosi ---> menanti
--- NgĂ©ntunakĂȘn ---> meninggalkan, 
      menyisakan
--- Ngépahi ---> mengupah
--- NgĂȘpang ---> mengepung
--- NgĂȘrtos ---> tahu, mengerti
--- NgĂȘrtosi ---> mengetahui, melihat
--- NgĂ©sahi ---> menghindar, 
      meninggalkan
--- NgĂȘsĂȘs ---> merokok
--- NgĂȘsrĂȘpakĂȘn ---> mendinginkan
--- Ngétang ---> menghitung
--- NgĂ©tangakĂȘn ---> menghitungkan
--- Ngétangi ---> menghitungi
--- NgĂȘtawis ---> tampak, kelihatan
--- NgĂȘtawisi ---> menyebabkan jadi 
      tampak
--- NgĂȘtingal ---> menampakkan
--- Ngéwahi ---> mengubah
--- NgĂšwĂȘd-ĂšwĂȘdi ---> menghalang-
      halangi
--- NgĂȘwrat ---> memuat
--- Ngical ---> menghilangkan
--- NgijĂȘm ---> membuat jadi hijau
--- NgijĂȘmakĂȘn ---> menggadaikan, 
      menghijaukan
--- Ngilak ---> berbelanja untuk dijual
--- Ngilapi ---> mengingkari
--- NgilĂšn ---> ke barat
--- NgimbĂȘti ---> menambahi
--- Ngindhaki ---> menaikkan, menambahi
--- Ngingah ---> memelihara
--- Ngingahi ---> memberi makan 
      sinoman
--- Nginggahi ---> mendaki, menaiki
--- Nginggihi ---> mengiyakan
--- NginggilakĂȘn ---> meninggikan
--- Ngingingi ---> mengenai
--- NgintĂȘn ---> mengira
--- Ngintun ---> mengirim
--- Ngirangi ---> mengurangi
--- Ngiyati ---> memperkuat
--- NglabĂȘti ---> membela, memihak
--- Ngladosi ---> melayani
--- NglajĂȘngakĂȘn ---> melanjutkan, 
      meneruskan
--- NglampahakĂȘn ---> menjalankan
--- Nglampahi ---> mengalami, menjalani
--- Nglangkungi ---> melewati, melebihi
--- NglĂȘbĂȘtakĂȘn ---> memasukkan
--- NglĂȘbĂȘti ---> memasuki
--- NglĂȘlĂȘma ---> menggemukkan, 
      mebuat agar jadi gemuk
--- NglĂȘmakakĂȘn ---> menggemukkan
--- NglĂȘmpak ---> berkumpul
--- NglĂȘnggahi ---> menduduki
--- NglĂȘpatakĂȘn ---> menyalahkan
--- NglĂȘrĂȘsi ---> kebetulan
--- NglimrahakĂȘn ---> melazimkan
--- NglingsĂȘmi ---> memalukan
--- Nglintoni ---> menukar, mengganti
--- Nglisah ---> berminyak
--- Nglisahi ---> meminyaki
--- Ngradin ---> merata, membuat rata
--- Ngraos ---> merasa
--- NgraosakĂȘn ---> merasakan
--- Ngraosi ---> membicarakan, 
      menggunjingkan
--- NgrĂȘbahi ---> menjatuhi, merobohi
--- NgrĂȘbat ---> merebut
--- NgrĂȘgĂšni ---> menghargai
--- NgrĂȘkaos ---> sengsara, berat, sulit
--- NgrĂȘkaosakĂȘn ---> menyulitkan, 
      menyulitkan
--- NgrĂȘmbag ---> membicarakan
--- Ngrémbak ---> mengubah
--- NgrĂȘmbat ---> memikul
--- Ngréncangi ---> membantu
--- NgrĂȘntahakĂȘn ---> meruntuhkan, 
      menjatuhkan
--- NgrĂȘntahi ---> memberi kebaikan
--- NgrĂȘsahi ---> mengganggu
--- Ngrika ---> di sana, sana
--- Ngriki ---> di sini, sini
--- Nriku ---> di situ, situ
--- Ngrimat ---> merawat
--- Ngrimati ---> merawat
--- Ngringgit ---> menanggap wayang, 
      menjalankan wayang ( Dalang )
--- Ngrisak ---> merusak
--- Ngriyini ---> mendahului
--- Ngumaosi ---> merasa
--- Ngrumiyini ---> mendahului
--- Ngudakawis ---> mengira-ira, 
      memperkirakan
--- Ngulami ---> ulama
--- NgungĂȘlakĂȘn ---> membunyikan
--- NgungĂȘli ---> mengatai
--- NgungĂȘl-ungĂȘlakĂȘn ---> mengata-
      ngatai
--- Nguntawisi ---> memberi jarak
--- Ngupadosi ---> mencari
--- NgupamĂškakĂȘn ---> mengumpamakan
--- NgwartosakĂȘn ---> mengabarkan
--- NgwaspaosakĂȘn ---> memperhatikan
--- Ngwatosi ---> mengkhawatirkan
--- NgwiyarakĂȘn ---> melebarkan
--- NgyĂȘktosakĂȘn ---> membuktikan
--- NgyĂȘktosi ---> menandai
--- Nigan ---> bertelur
--- Nilar ---> meninggal, meninggalkan
--- Nilari ---> meninggali
--- NilarakĂȘn ---> meninggalkan
--- Nilemi ---> meniduri
--- Ningali ---> melihat
--- Ninja ---> beranak untuk kucing
--- NirahakĂȘn ---> menyisakan
--- Nirahi ---> menyisai
--- NjampĂšni ---> mengobati
--- Nlatosi ---> menekuni
--- Noyani ---> mengairi, menggenangi
--- Nrimah ---> pasrah, menerima
--- Numbas ---> membeli
--- Numbasi ---> membeli
--- Numpak ---> naik, mengendara
--- Numpaki ---> mengendarai, menaiki
--- NunĂškakĂȘn ---> membuat rugi
--- Nunggil ---> menyatu
--- Nuntak ---> muntah
--- NuntĂȘk ---> muntah
--- NuntĂȘn ---> kemudian
--- NuwĂšni ---> menjenguk, menengok
--- NuwuhakĂȘn ---> menyebabkan, 
      menimbulkan
--- NuwukakĂȘn ---> mengenyangkan
--- Nyabin ---> menggarap sawah
--- Nyadé ---> menjual
--- NyaĂšni ---> membuat baik
--- Nyagahi ---> menyanggupi
--- NyagĂȘdi ---> menyanggupi
--- Nyalawados ---> mencurigakan
--- NgambĂȘt ---> menyambung, membau
--- Nyambut damĂȘl ---> bekerja
--- Nyambut ---> meminjam
--- NyamĂškakĂȘn ---> menyamakan
--- NyamĂšni ---> menyamai
--- Nyami ---> sama
--- Nyami-nyami ---> menyama-nyamakan
--- NyandĂškakĂȘn ---> menggagalkan
--- NyangĂȘtakĂȘn ---> menyangatkan
--- Nyanggi ---> menyangga
--- Nyanjangi ---> menasehati, memberi 
      tahu
--- NyantĂȘn ---> mencela
--- Nyantuni ---> mengganti, menukar
--- NyarasakĂȘn ---> menyembuhkan, 
      menyehatkan
--- NyarĂȘmi ---> memberi garam, 
      menggarami, membayar bunga utang
--- NyarĂȘngi ---> bersamaan, berbarengan
--- NyariosakĂȘn ---> menceritakan
--- Nyarungi ---> memasukkan keris ke 
      dalam rangka
--- Nyata ---> merokok
--- Nyawiki ---> menceboki
--- NyĂȘbat ---> menyebut
--- NyĂȘbatakĂȘn ---> menyebutkan
--- NyĂȘdayakakĂȘn ---> menyeluruhkan, 
      semuanya
--- NyĂȘdhahi ---> mengundang
--- NyĂȘgah ---> menjamu
--- NyĂȘkapakĂȘn ---> mencukupkan
--- NyĂȘkapi ---> mencukupi
--- NyĂȘkar ---> menabur bunga, menyanyi
--- NyĂȘkĂ©cakakĂȘn ---> mengenakkan
--- NyĂȘlak ---> mendekat
--- NyĂȘlakakĂȘn ---> mendekatkan
--- Nyélaki ---> mendekati
--- NyĂȘlangkung ---> setiap satunya dua 
      puluh lima
--- NyĂȘlĂȘb ---> memberi warna biru kain 
      batik
--- NyĂȘmadosi ---> menunda janji
--- NyĂȘmĂȘng ---> menghitam
--- NyĂȘngkangi ---> memakaikan giwang
--- NyĂȘnjata ---> menembak
--- NyĂȘnyakit ---> menyakiti
--- NyĂȘpaosi ---> mengutuk
--- NyĂȘpĂȘn ---> menyepi, di tempat yang 
      sepi
--- NyĂȘpĂȘng ---> memegang
--- NyĂȘpĂȘngakĂȘn ---> memegangkan
--- NyĂȘpĂȘngi ---> memegangi
--- NyĂȘpuhi ---> yang menjadi tetua
--- NyĂȘrapakĂȘn ---> memasukkan
--- NyĂȘrapi ---> memasuki, merasuki
--- NyĂȘrat ---> menulis, membatik
--- Nyiangi ---> sengaja datang siang
--- NyingĂȘli ---> mengenakan ikat kepala 
     di kepala orang lain
--- NyipĂȘng ---> berbalam, menginap
--- Nyobi ---> mencoba
--- NyontĂȘni ---> sengaja datang sore-
      sore
--- NyrantosakĂȘn ---> bersabar
--- Nyiyosaken ---> menceritakan
--- Nyriyosi ---> menasehati
--- NyukakakĂȘn ---> memberikan
--- Nyukani ---> memberi
--- Nyumadosi ---> menunda 
      kesanggupan
--- NyumpĂȘna ---> bermimpi
--- Nyumurupi ---> melihat, mengetahui
--- Nyupaosi ---> mengutuk
--- Nyupé ---> melupakan, pura-pura lupa
--- NyupĂȘna ---> bermimpi
--- Nyuraosi ---> mengartikan
--- NyuwantĂȘn ---> bersuara
--- NyuwĂȘngakĂȘn ---> mengosongkan



      P :

--- PabĂȘn ---> bertengkar
--- PabĂȘnan ---> tukang bertengkar
--- PadamĂȘlan ---> pekerjaan
--- Padhusunan ---> pedesaan
--- PadintĂȘnan ---> keseharian
--- Pados ---> cari
--- Padosan ---> tempat berwudu
--- Paéwahan ---> perubahan
--- Pager banon ---> tembok bata
--- PaginĂȘman ---> pembicaraan
--- Pagriyan ---> perumahan
--- PagujĂȘngan ---> bergurau, berkelakar
--- PaibĂȘn ---> cela
--- Pajagan ---> tempat penjagaan, gardu
--- PajalĂȘran ---> penis
--- PajĂȘng ---> laku
--- Pak alit ---> sebutan adik bapa/ibu
--- Pak sĂȘpuh ---> sebutan kakak 
      bapak/ibu
--- Pakawisan ---> pekarangan, halaman
--- PakĂȘcohan ---> tempat meludah
--- PakĂšn ---> perintah
--- PakĂȘm ---> paku
--- PakĂšndĂȘlan ---> peristirahatan
--- PakĂšwĂȘd ---> kesulitan, malu, 
      halangan
--- PalĂȘnggahan ---> tempat duduk
--- Palih ---> belah, separo
--- Palihan ---> separo-separo
--- Pamadé---> penjual
--- Pamanahan ---> pemikiran
--- Pamanggih ---> pendapat, pemikiran
--- PambajĂȘng ---> anak pertama
--- Pambekta ---> pembawa
--- PambĂȘng ---> aral, cegah, halangan
--- PambĂȘsmĂšn ---> tempat pembakaran
--- PambĂȘsmi ---> pembakar
--- Pambucalan ---> pembuangan
--- PamĂȘdal ---> pendapatan, 
      penghasilan, pengeluaran
--- PamĂȘtawis ---> peramal, paranormal
--- PamĂȘthakan ---> pemutihan, 
      membuat putih
--- Pamical ---> penghitung, 
      penghitungan
--- Pamiraos ---> menghubung-
      hubungkan
--- PamirĂȘng ---> pendengaran
--- Pamrayogi ---> saran, sebaiknya
--- Panampi ---> penerimaan, penerima
--- PananggĂȘl ---> penanggung
--- Panarimah ---> rasa berterima kasih
--- PandamĂȘl ---> pembuat
--- PandamĂȘlan ---> pekerjaan
--- Pandhapi ---> pendapa
--- Pandung ---> pencuri, pangling
--- PanĂȘdha ---> permintaan, cara 
      memakan
--- PangabĂȘnan ---> arena berlaga, 
      tempat mengadu
--- PangagĂȘng ---> pembesar, penguasa
--- PangajĂȘng ---> pemimpin, pemuka
--- PangajĂȘng-ajĂȘng ---> harapan, 
      berharap
--- PangapuntĂȘn ---> maaf
--- Pangawis ---> penawaran
--- Pangawon-awon ---> perkataan yang 
      membuat jelek
--- Pangémut-émut ---> pengingat-ingat
--- PangĂšn ---> penggembala
--- Pangénan ---> tempat penggembalaan
--- PangĂšngĂȘt-ĂšngĂȘt ---> pengingat-ingat
--- PangĂȘrtosan ---> pengertian
--- Panggénan ---> tempat
--- PanggĂȘsangan ---> penghidupan
--- Panggigat ---> penggugat
--- Panggih ---> temu
--- Panginggil ---> atasan
--- Pangraos ---> perasasn, perasa
--- Pangudakawis ---> perkiraan
--- Pangudaraos ---> pemikiran, perasaan
--- Paningal ---> mata, penglihatan
--- Panja ---> jalu
--- Panjang ---> panjang
--- Panjatos ---> rotan
--- Pantawis ---perantara
--- Pantun ---> padi
--- Panunggilanipun ---> sejenisnya
--- Panyadé ---> penjual
--- PanyadĂ©an ---> penjualan, tempat 
      berjualan
--- PanyantĂȘn ---> pencelaan
--- PanyĂȘlak ---> pemendek, pendekat
--- PanyĂȘrat ---> penulis
--- PanyĂȘratan ---> penulisan, cara 
      menulis
--- PanyipĂȘngan ---> penginapan
--- Paos ---> pajak
--- ParĂȘdĂšn ---> pegunungan
--- Paringgitan ---> tempat pertunjukan 
      wayang
--- Pasabinan ---> persawahan, sawah
--- PasĂȘgahan ---> hidangan
--- PasitĂšn ---> pertanahan
--- Pasowanan ---> tempat menghadap
--- Patarosan ---> ahli berunding
--- PatĂȘdhan ---> pangan, makanan
--- PatilĂȘman ---> tempat untuk tidur
--- Patos ---> begitu
--- Patumbasan ---> maskawin
--- Paturasan ---> tempat kencing
--- Pawartos ---> kabar, berita
--- PawĂšstrĂšn ---> vagina
--- PawicantĂȘnan ---> percakapan
--- Pawingking ---> pengikut
--- PĂȘjah-gĂȘsang ---> hidup-mati
--- PĂȘjah ---> mati
--- PĂȘkĂȘn ---> pasar
--- PĂȘkĂȘnan ---> pasaran, keramaian 
      pasar
--- PĂȘkĂšwĂȘd ---> serba salah, malu
--- PĂȘksi ---> burung
--- PĂ©mo ---> ucapan penyemangat
--- PĂ©mahan ---> perumahan
--- PĂ©mut ---> pengingat, peringatan
--- PĂ©nakan ---> kemenakan, sebutan 
      anak dari adik istri atau suami
--- PĂȘndhapi ---> pendapa, balai
--- PĂȘndhĂȘt ---> ambil
--- PĂȘngkĂȘr ---> yang lalu, berlalu
--- PĂȘngkĂȘran ---> belakang
--- PĂȘnjatos ---> penjalin
--- PĂȘpanggihan ---> pertemuan
--- PĂȘpindhan ---> ibarat
--- PĂȘtak ---> kubur, tanam
--- PĂ©tangan ---> perhitungan
--- PĂȘthak ---> putih
--- Piawon ---> tindakan jahat
--- PigujĂȘngan ---> berkeakar
--- PikajĂȘngan ---> yang dikehendaki
--- Pikantuk ---> memperoleh, boleh, 
      mendapat
--- Pikawon ---> kekalahan
--- PikĂȘkah ---> surat penguat
--- Pilampah ---> perilaku, kisah
--- PilĂȘnggah ---> yang duduk, tempat 
      tinggal
--- Pinanggih ---> bertemu
--- Pindhah ---> pindah, bergeser tempat
--- Pindhan ---> bercerai
--- PinĂȘjahan ---> dibunuh
--- Pinggahan ---> selamatan menjelang 
      bulan puasa
--- PinisĂȘpuh ---> yang dituakan
--- PintĂȘn ---> berapa
--- Pirantos ---> perabot
--- Pisang ---> pisang
--- Pisantun ---> pemberian
--- Pitados ---> percaya
--- Pitakénan ---> pertanyaan
--- PitakĂšn ---> bertanya
--- PitĂȘdah ---> petunjuk, ajaran
--- Piyambak ---> sendiri
--- Piyantun ---> orang, priyayi
--- PlajĂȘng ---> lari
--- Pradandosan ---> berbusana
--- PraduntĂȘn ---> peduli
--- Prahpun ---> bagaimana
--- Prakawis ---> perkara
--- PramanĂȘm ---> awas penglihatannya, 
      terang
--- Pramila ---> karena itu, sehubungan 
      dengan itu
--- Prandosipun ---> adapun, meskipun
--- Prantos ---> prabot, peralatan
--- Praos ---> perada, cat berwarna kuning
--- Praosan ---> keemasan
--- Prasakawan ---> perempatan
--- Pratigan ---> pertigaan
--- Prayogi ---> baik 
--- Prihatos ---> ikut bersedih, perihatin
--- Priyantun ---> orang, orang berpangkat
--- Priyayi ---> orang, orang berpangkat
--- Pun ---> si ( partikel )
--- Punapa ---> apa, mengapa
--- Punapi ---> apa
--- Pundi ---> mana
--- Punika ---> ini, itu
--- Puniki ---> ini
--- Puniku ---> itu
--- Purug ---> jemput
--- Purugi ---> jemput
--- Purun ---> mau, berani
--- PuwantĂȘn ---> terakhir
--- Puyuh ---> puyuh



       R :

--- Radi ---> agak
--- Radin ---> merata, rata
--- Radinan ---> jalan
--- Rah ---> darah
--- RahajĂȘng ---> selamat, beruntung
--- RaintĂȘn ---> siang
--- Raos ---> rasa
--- Raos pangraos ---> dugaan, perasaan
--- Raos rumaos ---> perasaan merasa 
      melakukan
--- RĂȘbah ---> roboh
--- RĂȘbat lĂȘrĂȘs ---> mengaku paling benar
--- RĂȘbat ---> rebut
--- RĂȘbatan ---> berebut
--- RĂȘdatos ---> susah
--- RĂȘdĂšn ---> gunung
--- RĂȘdi ---> gunung
--- RĂȘgi ---> harga
--- RĂȘkaos ---> sengsara
--- RĂȘmbag ---> dibicarakan
--- RĂ©mbak ---> rombak, ubah
--- RĂȘmbat ---> pikul
--- RĂȘmbatan ---> alat memikul
--- RĂȘmĂȘn ---> senang
--- RĂȘmĂȘnan ---> kesenangan
--- RĂȘmĂȘnnyar ---> senang ketika masih 
      baru
--- RĂ©ncang ---> teman, pembantu
--- RĂȘntah ---> runtuh, roboh
--- RĂȘsah ---> rusuh, khawatir, was-was
--- Rika ---> sana
--- Rikma ---> rambut
--- Rimat ---> rawat
--- Ringgit ---> wayang
--- RintĂȘn ---> siang
--- Risak ---> rusak
--- Ron ---> daun
--- Rosan ---> tebu
--- Rumantos ---> siap sedia
--- Rumaos ---> merasa, perasaan, 
      mengerti
--- RumĂȘntah ---> berjatuhan, jatuh
--- Rumiyin ---> dahulu, dulu
--- Rumput --- > rumput
--- Rupi ---> wujud, bentuk, wajah



      S :

--- Saandhap ---> serendah
--- Sabin ---> sawah
--- Sadasa ---> sepuluh
--- Sadaya ---> semua
--- Sadé ---> jual
--- Sadéan ---> berjualan
--- SadhĂšrĂšk ---> saudara
--- Saé ---> baik
--- Saénjing ---> sejak dari pagi
--- SaĂšstu ---> nyata, sungguh, jadi
--- Sagah ---> sanggup
--- SagantĂȘn ---> samodera, laut
--- SagĂȘd ---> dapat, bisa
--- SĂȘkalihan/sĂȘkaliyan ---> berdua, 
      sekalian
--- Sakéca ---> enak
--- SakĂȘdhap ---> sebentar
--- SakĂȘdhik ---> sedikit
--- SakĂȘlangkung ---> melebihi, sangat, 
      lebih
--- Saking ---> dari
--- Sakit ---> sakit
--- Sapunika ---> sekarang
--- Salah paningal ---> salah penglihatan
--- Salah satunggil ---> salah satu
--- Salawana ---> bertengkar
--- Samangké ---> sekarang
--- SamantĂȘn ---> sekian, demikian
--- SambĂȘt ---> hubung, sambung
--- Sambut ---> pinjam
--- Sami ---> sama
--- Sampéyan ---> kamu, Anda
--- Sampun ---> sudah
--- Samudayanipun ---> semuanya, apa 
      saja
--- Samukawis ---> apa saja, semuanya
--- Sandé ---> gagal, sarung
--- Sanés ---> bukan, lain, beda
--- SangĂȘt ---> sangat
--- Sanggi ---> sangga
--- Sangking ---> dari
--- Sangsam ---> rusa
--- Sangsang ---> kalung
--- Santun ---> ganti, berubah, gambir
      ( alat menyunggi )
--- Santun gagasan ---> ganti pikiran, 
      ganti pandangan
--- Santun slaga ---> berubah perangainya
--- Sapunika ---> sekarang
--- Sarantos ---> sabar
--- Saras ---> sehat, sembuh dari sakit
--- SarĂȘm ---> garam
--- SarĂȘman ---> bunga uang, rente
--- SarĂȘng ---> bersama
--- Sarwi ---> serba
--- Sat mripat ---> dapat dilihat
--- Sata ---> tembakau
--- Satunggal ---> satu
--- SaugĂȘr ---> asalkan
--- Sawarni ---> satu warna
--- SawĂȘg ---> sedang, baru
--- SawĂȘr ---> ular
--- Sawung ---> ayam jantan ( jago )
--- SayĂȘktos ---> sungguh, benar
--- SĂȘdantĂȘn ---> semua
--- SĂȘdaya ---> semua
--- SĂȘdhah ---> daun sirih
--- SĂȘdhahan ---> undangan, uleman
--- SĂȘdhĂšrĂšk ---> saudara
--- SĂȘgah ---> jamu
--- SĂȘgahan ---> jamuan, kudapan
--- SĂȘgantĂȘn ---> samodra, laut
--- SĂȘgawon ---> anjing
--- SĂȘjatos ---> sejati, sebenarnya
--- SĂȘkar ---> bunga, tembang
--- SĂȘkawan ---> empat
--- SĂȘkĂ©ca ---> enak
--- SĂȘkĂȘdhap ---> sebentar
--- SĂȘkĂȘdhik ---> sedikit
--- SĂȘkĂȘl ---> susah
--- SĂȘkul ---> nasi
--- SĂ©la ---> batu
--- SĂȘlangkung ---> dua puluh lima
--- SĂȘmados ---> menunda kesediaan
--- SĂ©mah ---> suami, istri
--- SĂȘmantĂȘn ---> sekian, sebesar ini/itu
--- SĂȘngados --->  pura-pura, dalih, 
      alasan, sengaja
--- SĂȘngkang ---> sunyi, sepi, perhiasan 
      cuping telinga ( subang )
--- SĂȘngkĂȘr ---> pingit, sangkar, kurung
--- SĂȘni ---> urine
--- SĂȘnjata ---> senapan
--- SĂȘpaos ---> janji, waspada
--- SĂȘpĂȘn ---> sepi
--- SĂȘpintĂȘn ---> seberapa
--- SĂȘprasĂȘkawan ---> seperempat
--- SĂȘprika ---> sejak dahulu
--- SĂȘpriki ---> sampai saat ini
--- SĂȘpuh ---> tua
--- SĂȘrat ---> tulis, surat
--- SĂȘrĂȘp ---> lihat, tahu, hisap, masuk
--- SĂȘs ---> rokok
--- SĂȘsĂȘpan ---> ( bayi ) yang masih 
      menyusu
--- SĂȘsĂȘrĂȘpan ---> pengetahuan
--- SĂȘtunggal ---> satu
--- SĂȘtunggil ---> Satu
--- Sima ---> harimau
--- Sinaos ---> meskipun, walaupun
--- Singat ---> tanduk
--- Sinjang ---> kain panjang ( jarit )
--- SintĂȘn ---> siapa
--- SipĂȘng ---> bermalam, menginap
--- Sirah ---> kepala
--- Sisah ---> susah, sedih,
      perlu ( boten susah = tidak perlu )
--- Siti ---> tanah
--- Siyam ---> puasa
--- Siyang ---> siang
--- Siyos ---> jadi
--- SontĂȘn ---> sore
--- Srantos ---> sabar
--- Srantosan ---> penyabar
--- Suka ---> beri
--- Sukani ---> pemberian
--- Suku ---> kaki
--- Sumagah ---> tampak sanggup
--- Sumakawis ---> apa saja
--- SumambĂȘt ---> menghubungkan
--- SumĂȘrĂȘp ---> tahu, lihat
--- SumpĂȘna ---> mimpi
--- Supados ---> agar, supaya
--- Supaos ---> sumpah
--- Supé ---> lupa
--- SupĂȘna ---> mimpi
--- Suprandosipun ---> meskipun begitu
--- Suraos ---> arti, isi, bunyi
--- Susut ---> kurus, kurang
--- Suwados ---> sebaiknya, sebab
--- SuwantĂȘn ---> suara, bunyi
--- Suwargi ---> surga, almarhum/mah
--- Suwawi ---> ayo, mari
--- SuwĂȘng ---> sunyi, senyap, sepi
--- SwantĂȘn ---> suara, bunyi



      T :

--- TakĂšn ---> bertanya, bertanya
--- Taksih ---> masih
--- Tampi ---> terima
--- Tamu ---> tamu
--- Tanduk ---> tambah
--- Tandha mripat ---> cindera mata
--- TanĂȘm ---> tanam
--- TanĂȘman ---> tanaman
--- Tangga tĂȘpalih ---> tetangga kanan kiri
--- TanggĂȘl ---> tanggung
--- TanggĂšn ---> dapat diandalkan
--- Tanggi ---> tetangga
--- Tangsul ---> tali
--- Tantunan ---> minta pertimbangan
--- Tarimah ---> terima, menerima
--- Tarosi ---> tawari
--- Tasih ---> masih
--- Tawi ---> tawar
--- TĂȘbih ---> jauh
--- TĂȘdah ---> tunjuk
--- TĂȘdha ---> makan
--- TĂȘdhan ---> makanan
--- TĂȘgil ---> tegal
--- TĂȘlas ---> habis
--- TĂȘmtu ---> tentu
--- TĂȘngga ---> tunggu
--- TĂȘnggani ---> tunggui
--- TĂȘpalih ---> tetangga terdekat
--- TĂȘpang ---> kenal
--- TĂȘsih ---> masih
--- TĂȘtah ---> tuduh, cela, cibir
--- TĂȘtahan ---> tempat tumpahan 
      kesalahan
--- TĂȘtĂȘdhan ---> makanan
--- TĂȘtĂȘmpah ---> pengganti
--- Tiga ---> tiga
--- Tigan ---> telur
--- Tigang ---> tiga
--- Tilar ---> tinggal, meninggal
--- TilĂȘm ---> tidur
--- Tinja ---> tahi, tinja
--- Tirah ---> sisa, tinggal
--- Tiyang ---> orang
--- Tlatos ---> ulet, sabar, telaten
--- Tosan ---> tulang, besi
--- Toya ---> air
--- Trimah ---> terima, menerima dengan 
      iklas
--- TumanĂȘm ---> merasuk, tertanam
--- Tumbas ---> beli, membeli
--- Tumbasan ---> beli, membeli
--- Tumingal ---> tampak, kelihatan, tahu
--- TumuntĂȘn ---> lalu, kemudian, segera
--- Tumutur ---> ikut, menurut
--- Tunggil ---> lain, satu, sejenis
--- Tutuk ---> mulut
--- Tuwi ---> menjenguk
--- Tuwin ---> dan, serta
--- Tuwuk ---> kenyang



       U :

--- Ubanggi ---> kesanggupan, janji
--- Udakawis ---> kira-kira
--- Udaraos ---> dugaan, perkiraan
--- UdhĂȘng ---> ikat kepala
--- Ugi ---> juga
--- Ulam ---> ikan
--- Ulami ---> ulama
--- UngĂȘl ---> bunyi, suara
--- Upados ---> bersumpah
--- Upakawis ---> rawat, pelihara
--- Upami ---> misal, upama, seupama
--- Upaos ---> bersumpah
--- Utami ---> utama
--- Utawi ---> atau
--- Utawis ---> antara
--- Uwos ---> beras



      W :

--- Wacucal ---> kulit hewan, belulang
--- Wados ---> rahasia
--- Walandi ---> Belanda
--- Wana ---> hutan
--- Wanci ---> saat, waktu
--- Wandé ---> warung
--- Wangsul ---> pulang
--- Wantos-wantos ---> berpesan agar...
--- Wantun ---> berani
--- Waos ---> baca, baja, gigi
--- Waosan ---> bacaan
--- Waradin ---> merata, rata
--- Warni ---> warna
--- Wartos ---> berita, kabar
--- Waspaos ---> waspada, awas
--- Wasta ---> nama, sebutan
--- Wastani ---> sebut, kira
--- Watawis ---> kira-kira, kurang lebih
--- Wau ---> tadi
--- Wawrat ---> hamil, berat
--- Wawratan ---> berak, buang air besar
--- WĂȘdal ---> lewat, keluar, waktu
--- WĂȘdalan ---> buatan, keluaran
--- WĂȘkdal ---> waktu, saat, kala
--- WĂȘrtos ---> berita
--- WĂȘtah ---> utuh
--- WĂ©wah ---> bubuh, tambah
--- Wical ---> hitung
--- WicantĂȘn ---> berbicara, berkata
--- Wigatos ---> penting, perhatian
--- Wihaga ---> burung
--- WilujĂȘng ---> selamat
--- Winados ---> dirahasiakan
--- Wingking ---> belakang
--- Wiraos ---> terasa lezat, sedap
--- Wiyar ---> luas
--- Wlandi ---> Belanda
--- Wondéné ---> adapun
--- Wongsal-wangsul ---> berulang-ulang
--- WontĂȘn ---> ada
--- Wos ---> beras
--- Wradin ---> rata, merata
--- Wrat ---> berat
--- Wucal ---> ajar, didik
--- Wucalan ---> ajaran, didikan
--- Wulan ---> bulan
--- Wulan kapĂȘngkĂȘr ---> bulan yang lalu
--- Wulan ngajĂȘng ---> bulan depan



      Y :

--- YĂȘktos ---> sungguh, betul, terang, 
      nyata
--- YĂȘktosipun ---> sesungguhnya, 
      sebenarnya.



                          --- wjg ---

-----> ana candhaké BAB III. No. 15 BAB :
        UNGGAH-UNGGUHING BASA 
       ( BASA KRAMA INGGIL DADI BASA
        INDONESIA ).